17 sposobów na przyjazną atmosferę w pracy

Część 1: Przyjazny klimat organizacyjny

Zapraszam dzisiaj do lektury drugiej części wpisu traktującego o budowaniu przyjaznego klimatu organizacyjnego w firmie. Jeżeli chciałbyś zadbać o pozytywny klimat organizacyjny lub stworzyć go od początku to warto rozważyć następujące rozwiązania.

1. Wypracuj wspólny system wartości.

Ustal ze swoim zespołem system wartości zgodnie z którym chcielibyście współpracować. Rozpoznaj, co jest dla nich ważne w pracy. Jak chcieliby tworzyć relacje w zespole, z przełożonym czy z klientami?  Po czym poznają, że w firmie panuje przyjazny klimat organizacyjny? Zapisz wszystkie refleksje i wartości, które powtarzają się najczęściej. Spośród wszystkich zapisanych wartości wybierzcie wraz z zespołem tylko te, które zbudują przyjazny klimat organizacyjny.

2. Rozmawiaj z ludźmi językiem bez przemocy i skoncentrowanym na rozwiązaniach.

Pracownik, który obawia się oceny, osądzenia, zamyka się przed otwartą dyskusją. Jest bierny i powściągliwy. Nie chce wyrażać swoich opinii, spostrzeżeń i przestaje dzielić się pomysłami. Aby zmniejszyć napięcie i lęk przed oceną zacznij od otwartej komunikacji. Pozwól pracownikom na jawne wypowiedzi i doceniaj ich za szczerość. Niech każdy wyraża śmiało swoje zdanie. Nie musisz odnosić się do każdej wypowiedzi. Jesteś zwolniony z obowiązku natychmiastowego reagowania. Pozwól ludziom mówić, podziękuj za podzielenie się refleksjami i spostrzeżeniami. Daj sobie czas, zastanów się, w jaki sposób zareagować i pomyśl czy zgłaszane obiekcje były tylko potrzebą chwili i rozładowaniem napięcia, czy są to jednak obiekcje zasadne, na które należy zareagować. W tym obszarze najlepszym rozwiązaniem jest kształcenie kompetencji z Dialogu Motywującego i komunikacji bez przemocy Rosenberga.

Aby zachować obiektywizm i powstrzymać się przed oceną i krytyką, zastosuj zasadę obserwatora. Możesz spojrzeć na daną sytuację jak naukowiec, który bada dane zjawisko. Notuje same fakty, nie interpretuje ich od razu, zbiera dane, jest merytoryczny. Po ich zebraniu analizuje i podejmuje dyskusję z pracownikiem. Szanuje odmienne punkty widzenia, oddziela opinie od faktów i koncentruje się na rozwiązaniach a nie na poszukiwaniu winnych.

Pracownicy, którzy zmniejszyli poziom oceniania swoich kolegów na rzecz obserwacji, nie tworzą konfrontacyjnych podgrup, nie dzielą się na wrogie obozy. Komunikują się efektywniej, szybciej dochodzą do porozumienia, spotkania robocze trwają krócej, sprawniej wykonują zadania.

3. Otwórz się na komunikację w swoim zespole, regularnie słuchaj innych.

Szefowie mogą praktykować zasadę otwartych drzwi dla swoich pracowników. To czas na rozmowy z szefem, który jest zarezerwowany wyłączenie na spotkania z pracownikami. Stwórz warunki rozmów, spotkań, zebrań podczas których, jako piersi zaczną mówić pracownicy. Stwórz przestrzeń do rozmowy i posłuchaj co mają do powiedzenia pracownicy. Gdy mówią, nie przerywaj, nie pouczaj, nie krytykuj, nie podważaj, nie pomniejszaj. Po prostu słuchaj, podsumowuj to, co usłyszałeś i dziękuj za przekazane informacje. Stosuj raczej metodę rozmowy opartej o coaching, angażuj swoich pracowników do jeszcze większej szczerości i otwartości. Ten czas jest inwestycją w budowanie pozytywnego klimatu organizacyjnego.

Jako pracownicy stwórzcie między sobą rutynę omawiania ważnych kwestii w ramach swojego zespołu operacyjnego. Niech to będzie tzw. godzina oczyszczenia i budowania relacji. Nie trzymaj w sobie żalu, złości, poczucia krzywdy, ponieważ to bardzo mocno obciąża Ciebie i Twój zespół w którym pracujesz. Często nieoczyszczone drobne zranienia między pracownikami potrafią przerodzić się w stan przewlekłego zakażenia całego organizmu. Masz zranienie, to lepiej od razu zareaguj. Dbaj o siebie i dbaj o innych. Widząc, gdy ktoś jest w gorszym humorze lub ma gorszy dzień zareaguj: „Kasiu, martwię się o Ciebie, jeżeli chciałabyś porozmawiać to wiedz, że możesz na mnie liczyć.”  Postawa pomocy i szczerości rozwija się powoli w zespole, ale osadzona na trwałe przynosi wiele korzyści.

Możliwość rozmowy o sprawach trudnych i jednoczesne odczuwanie akceptacji ze strony pracodawcy, kierownika buduje zaufanie, poczucie bezpieczeństwa, otwartość i chęć do dalszej pracy. Czasami pod natłokiem spraw i chwilowych niepowodzeń, tak zwyczajnie po ludzku dobrze jest  porozmawiać z kimś, kto na chwilę skoncentruje się na nas i wysłucha.

4. Rozwijaj własną inteligencję emocjonalną – panuj nad negatywnymi emocjami.

Pełnoletni nie oznacza dorosły. Osoba dorosła nie oznacza, że jest dojrzała emocjonalnie. Mamy 30, 40 i 50 latków, którzy mimo swojego wieku wyrażają swoje niezadowolenie, swoje potrzeby tak, jakby mieli 5 czy 7 lat. Irytują się, denerwują, krytykują, przerywają spotkanie, obrażają się, zachowują się złośliwie. Czy takie wyrażanie emocji i takie zachowanie przystoi osobom dorosłym? Być może jest tutaj obszar do zmiany i poprawy. To ważne, aby rozwijać swoją inteligencję emocjonalną, poznawać sposoby zarządzania swoimi emocjami. Warto też poznać swoje potrzeby i metody ich wyrażania. Być może szkolenie z zarządzania emocjami i stanami emocjonalnymi innych osób byłoby dobrym kierunkiem? Zawsze, gdy jesteś spokojny i opanowany, możesz merytorycznie podejść do rozwiązania problemu.

5. Buduj zaufanie i bądź osobą godną zaufania.

Zaufanie bardzo mocno koreluje z poczuciem bezpieczeństwa. Czując się bezpiecznie i ufając innym nie boimy się napięć i nieporozumień, ponieważ wiemy, że osoba, z którą rozmawiamy jest godna zaufania i z pewnością wysłucha nas ze zrozumieniem. Nie będzie pouczać, krytykować, obrażać i wyśmiewać. Zaufanie ma ogromne znaczenia w sytuacji, gdy chcemy zbudować szczere i pełne oddania relacje. Ten proces wymaga czasu i należy zrozumieć, że niektórzy ludzie z natury lub z doświadczenia mają ograniczony zakres zaufania. Pamiętaj, że osoby z ograniczonym zaufaniem będą ostrożne do każdej osoby. Ich system obronny włącza ograniczone zaufanie jako metodę budowania bezpieczeństwa. W takich sytuacjach potrzebny jest czas, pozytywne i pełne szczerości relacje.

6. Zarządzaj umiejętnie i sprawiedliwie konfliktami w zespole.

Konflikty są nieodłączną częścią naszego życia. To zjawisko powszechne i naturalne, które może zdarzyć się nawet w synergicznych zespołach. Konflikt między innymi, ma za zadanie uwrażliwić nas na poszukiwanie możliwości rozwoju. Może stać się okazją do zmian. Jest to szansa, której nie należy marnować. Konflikt z pewnością budzi sporo emocji i stresu, ale z pewnością nie raz doświadczyłeś sytuacji, w której spory były początkiem bardzo dobrej zmiany.

Zanim zaczniesz reagować na konflikt, to zwróć uwagę, że do konfliktu interpersonalnego potrzebujesz minimum dwóch osób. Gdy wchodzisz w sytuacje konfliktowe zazwyczaj przyjmujesz minimum jedną z poniższych strategii:

• unikanie konfliktu,
• dostosowanie się do osoby konfliktowej i akomodacja danej sytuacji,
• rywalizowanie w otwartym lub tajnym konflikcie,
• poszukiwanie rozwiązań poprzez współpracę lub kompromis.

Każda ze strategii rozwiązywania konfliktu posiada mocne i słabe strony.

• Unikanie chwilowe konfliktu jest pozytywne, ponieważ nie zawsze musisz szybko reagować na konflikt, lub próbę wzniecania konfliktu. Są ludzie, którzy mają tzw. krótki lont. Jak szybko się zapalają tak szybko gasną. Jak fajerwerki na sylwestra. Poczekaj i zobacz co dalej. Gdy zbyt szybko zareagujesz to z pewnością możesz narobić za dużo bałaganu. Jednak uważaj na długotrwałe unikanie konfliktu, ponieważ to może doprowadzić do postaw bierno-agresywnych. Wytrzymujesz sytuacje konfliktowe do czasu. Jednak prędzej czy później, pojawia się trudniejszy dzień i nagromadzone emocje wybuchają. Zbyt długie unikanie konfliktu może doprowadzić do napięcia w swoim ciele, a wtedy o chorobę nietrudno.
• Akomodacja, czyli dostosowanie się do sytuacji. Jeżeli sprawy są ważniejsze dla twojego rozmówcy, a jego potrzeby nie zaburzają efektowności pracy i zespołu to dlaczego nie można by się dopasować. Funkcja elastycznego dopasowania się do wymagającego środowiska jest mocną stroną osoby w kontekście dobrego radzenia sobie ze stresem. Istnieje silna korelacja między zdolnościami adaptacyjnymi a warunkami środowiskowymi, które wymagają od nas szybkich zmian i dostosowania się. Ważna jest tutaj równowaga, ponieważ nadmierne dostosowanie się niesie za sobą ryzyko bycia osobą ulegającą zbytnim wpływom i nie posiadającą własnych granic.
• Rywalizowanie, czyli konfrontacja i walka o swoje cele. Szanując siebie, komunikujesz innym, gdzie znajdują się Twoje granice. W ten sposób dbasz o siebie, a to przekłada się na Twoje poczucie wartości i sprawczość. Są sytuacje, gdy powinieneś zadbać o siebie i jasno wyrazić swoje potrzeby, stanowisko czy odmienne zdanie. Masz do tego prawo. Jeżeli jesteś kierownikiem, to z pewnością doświadczyłeś nie raz sytuacji, gdzie miałeś mało czasu. Wówczas musiałeś szybko podjąć decyzję, a zespół był skonfliktowany i zróżnicowany. Wtedy najlepiej jest podjąć samodzielnie decyzję i ogłosić ją zespołowi. Więc, jeśli masz mało czasu, jest zróżnicowanie to racja jest zawsze po stronie kierownika😊
• Kompromis i współpraca to wymarzony styl rozwiązywania konfliktów i napięć. Każdy z nas chciałby, aby jego sposób myślenia i argumentacji był rozumiany lub akceptowany przez innych. Z natury chcemy być rozumiani i dążymy do porozumienia. Te założenia pomagają nam w negocjowaniu zmiany na lepsze. Każda strona konfliktu stara się zrozumieć drugą stronę, przyjmuje jej punkt widzenia i wczuwa się w potrzeby rozmówcy. Strony, które darzą siebie zaufaniem i współpracują ze sobą w celu osiągniecia porozumienia wzmacniają zespół i panujący w nim klimat organizacyjny.

7. Empatia, życzliwość, szacunek.

Empatia emocjonalna jako zdolność odczuwania stanów psychicznych innych osób.

Empatia poznawcza – umiejętność przyjęcia sposobu myślenia innych osób, spojrzenia z ich perspektywy na rzeczywistość.  Empatia jest jednym z najsilniejszych hamulców zachowań agresywnych. Człowiek empatyczny, to osoba, która potrafi wczuć się w sytuację innych osób i niejako przyjąć na chwilę jej perspektywę widzenia świata. Empatia, obok asertywności jest jedną z dwóch głównych umiejętności tworzących tzw. inteligencję emocjonalną.

Ludzka życzliwość to drobne, spontaniczne, naturalne, miłe gesty. Twój serdeczny uśmiech, ciepło emocjonalne, troska o innych i chęć niesienia pomocy sprawia, że otoczenie w którym przebywasz, staje się bardziej pozytywne i ciepłe. Twoja życzliwa postawa zachęca do wzajemnego zrozumienia, buduje poczucie bliskości, bezpieczeństwa i solidarności. Każdy pracownik odczuje satysfakcję z przynależności do takiego życzliwego zespołu.

Szacunek do siebie i szacunek do innych. Szacunek to wyraz pochodzenia niemieckiego. Wywodzi się od Schatzung, co oznacza m.in. „poważanie”. Szanując kogoś, wyrażamy pozytywny stosunek do tej osoby uważając ją za szczególnie wartościową i godną uznania. Osoby szanowane obdarzamy szczególnymi względami. W organizacji szacunek bardzo mocno koreluje z wysoką kulturą osobistą pracowników. Empatia, życzliwość i szacunek to główna triada pozytywnego klimatu organizacji.

8. Jesteśmy tyle warci, ile jesteśmy w stanie dać innym. Zawsze bądź gotowy pomagać innym.

Gotowość niesienia pomocy wzmacnia zespół i z pewnością nie należy rozumieć tego jako wyręczania w wykonywanych zadaniach. Menadżer kierujący do swoich pracowników przekaz typu: „Mogę Ci pomóc”, „Wesprę Cię w potrzebie”, „Możesz na mnie liczyć,” wspiera zespół i buduje kulturę wzajemnego wsparcia. Taka postawa z pewnością rozprzestrzeni się po firmie. Z czasem usłyszysz od pracowników pytania: „Potrzebujesz pomocy? „W czym mogę Ci pomóc?”, „Jak mogę Ci pomóc?” W trakcie udzielania pomocy pamiętaj, że warto poszukać takich rozwiązań, które długofalowo zaspokoją potrzeby pomocy danej osoby. Kieruj się raczej w stronę rozwiązań systemowych, a nie jednorazowych w firmie gaszenia pożarów.

W zespole naucz się być otwartym na pomoc. Zadbaj o swoją koleżankę, pozwól jej na chwilę złapać oddech, gdy widzisz, że koleżanka tonie w papierach, zaproponuj jej wsparcie. Pomagając innym pomagasz sobie. Pamiętaj, że talent wygrywa tylko mecz ale mistrzostwa wygrywa zawsze zespół.

9. Deleguj zadania motywująco. Bądź precyzyjny i czytelny dla pracownika.

Właściwy podział obowiązków, przekazanie zasobów i kompetencji do realizacji powierzonego zadania jest bardzo motywujący i angażujący. Jasne wytyczne co do wyznaczonego celu, sposób realizacji, wskaźniki oczekiwanych rezultatów, termin realizacji, motyw wyboru danego pracownika do zadania i motyw zasadności realizacji zadania to kluczowy punkt startu dla każdego projektu.

Postaraj się, aby twoi pracownicy mieli jak najwięcej wiedzy na temat projektu, którym będą się zajmowali. Pozwól im zadawać pytania i otwarcie niech mówią o swoich wątpliwościach. Im więcej pytań na początku, tym sprawniej pracownicy zrealizują cele. Czas poświęcony na szczegółowe opracowanie planu realizacji, to czas zaoszczędzony na poprawkach i nieporozumieniach. Więcej o delegowaniu Delegowanie zadań i praktyczne porady Delegowanie zadań.

10. Bądź mentorem i wspieraj swoich pracowników.

Jako przywódca twórz warunki do samorozwoju i samoorganizacji. Motywuj i zachęcaj do nowych wyzwań. Inspiruj swoją postawą, zachęcaj do współpracy i podejmowania inicjatywy. Wzmacniaj ludzi, którzy przyjmują odpowiedzialność za swoje działania i z własnej inicjatywy poszukują metod rozwoju firmy.

Wykorzystuj niepowodzenia, aby budować zaufanie do siebie i zespołu. Rozmawiaj o możliwościach jakie dają porażki. Wspólnie wyciągnijcie wnioski i ustalcie nowy plan poprawy efektywności. Niech Twój zespół hartuje się w porażkach i wyznacza ambitne cele.

Zamień obwinianie, karanie, pouczanie, krytykowanie, zawstydzanie na wsparcie. Spraw, aby rozmowa z tobą była ulgą w trudnej sytuacji, zachęcaj do kolejnych prób, motywuj, rozmawiaj z pracownikami zgodnie z Dialogiem Motywującym. Więcej o DM znajdziesz tutaj: Dialog Motywujący.

11. Dziękuj pracownikom za dobrze wykonaną pracę i dowartościuj swój zespół.

Możesz dowartościowywać wielokrotnie pracowników, jednak gdy raz kogoś skrytykujesz to pracownik większą uwagę skieruje na krytykę niż na wcześniejsze pochwały. Nasz mózg z natury skupia się intensywniej na niedoskonałościach niż na zasobach i pozytywach. Biologicznie jesteśmy w tej kwestii „niezrównoważeni”, co przynosi nam wiele szkód w komunikacji interpersonalnej i intrapsychicznej.  Każdy potrzebuje odrobiny wzmocnienia i dowartościowania. Niestety nie wystarczy dowartościować kogoś raz w miesiącu, ponieważ pracownicy, czy koledzy w pracy bardzo szybko o tym zapominają. Potrzeba doceniania jest prawie niewyczerpalna, dlatego trzeba robić to codziennie. Trochę jak z myciem się. Raz w miesiącu to trochę za rzadko. Najlepszą praktyką będzie słowo: „Dziękuję”. To najprostszy sposób na okazanie wdzięczności i szacunku. Gdy pracownik wykona dobrze pracę, to raz na pewien czas przekaż mu informacje zwrotną w formie podziękowania lub dowartościowania. Oczywiście poinformuj swoich współpracowników za co dziękujesz: „Dziękuję za zaangażowanie”, „Dziękuje za włożony wysiłek”, „Dziękuję za kreatywność”, „Dziękuję za szybką reakcję”, „Dziękuję za pomysłowość i najlepsze wyniki”

Dowartościowanie możesz rozpocząć od komunikatu:

• Lubię w Tobie…
• Podoba mi się, gdy…
• Jestem pod wielkim wrażeniem i jestem Tobie wdzięczny za…
• Cieszę się, że mogę wspólnie pracować z Tobą.

Podczas informacji zwrotnej pamiętaj o proporcji: 3 mocne strony i jeden obszar do rozwoju.

12. Sprawiedliwość ponad wszystko. Traktuj wszystkich równo.

Każdy z nas w systemie wartości ma wdrukowaną wartość: „sprawiedliwość”. To pojęcie, któremu dużą uwagę poświęcił amerykański psycholog John Stacey Adams, który sformułował tzw. teorię sprawiedliwości. Każdy z nas posiada wewnętrzne poczucie sprawiedliwości, zgodnie z którym ocenia postępowanie i zachowanie osób zarządzających lub kolegów z pracy. Adams zauważył, że wraz z poczuciem sprawiedliwości rośnie dobre samopoczucie w pracy. Pracownicy oceniają sprawiedliwość w pracy na podstawie sprawiedliwych systemów premiowych, wynagrodzeń, sprawiedliwego podziału pracy, zasobów i sprawiedliwego traktowania przez przełożonych. Poczucie sprawiedliwości znacznie wpływa na wzrost  motywacji i zaangażowania w pracę.

13. Buduj zespoły i twórz synergię.

Pozytywna atmosfera w pracy tworzy się naturalnie w małych grupach pracowniczych. Ludzie dobierają się na zasadzie podobieństw, tworzą swoje rytuały, mini kulturę organizacyjną w ramach swojego mini zespołu. W tych grupkach pojawiają się naturalne procesy grypowe – integracja, docieranie się i synergia. To zjawisko warto wzmocnić i poszerzyć. Zadbaj o współpracę między tymi grupkami, stwórz zespół, który będzie współpracował ze sobą na rzecz nie tylko celów indywidualnych pracowników, ale szczególnie na rzecz celów całej firmy. Steruj procesem grupowym i wypracuj synergię w zespole we współpracy międzystanowiskowej i międzywydziałowej. Synergia jest bowiem wynikiem synchronizacji pracy wszystkich pracowników danego zespołu. Poprzez zgraną interakcję grupa staje się zespołem, która zgodnie dąży do osiągnięcia wspólnego celu i przyjmuje odpowiedzialność za jego realizację. Praca w takim zespole jest wysoko oceniana pod kątem satysfakcji z pracy. Jak tworzyć synergiczne zespoły? Więcej – Budowanie relacji w zespole.

14. Szczerość zamiast plotkowania. Ucinaj plotki i pomówienia.

Plotkowanie jest naturalnym zjawiskiem społecznym i psychologicznym. Ludzie mają potrzebę dzielenia się informacjami i koloryzowania ich swoim osądem, emocjami i przekonaniami. Czasami plotkowanie służy identyfikacji z grupą i wzmacnia hermetycznie daną grupę. Niektórzy czują się ważni i potrzebni, gdy wnoszą jakieś nowości do grupy. Zdarza się, że plotkowanie pomaga ludziom wentylować negatywne emocje i pozbywać się napięć. Z drugiej strony medalu widzimy mnóstwo negatywnych stron plotkowania. Plotki w szerszym ujęciu rozbijają jedność w większym zespole, naruszają zaufanie, powodują konflikty, napięcia i zmniejszają efektywność i motywację zespołu.

Najprostszą metodą zmniejszenia tego negatywnego zjawiska jest brak uwagi i pominięcie tych zachowań. Gdy, ktoś przychodzi do Ciebie z informacją na temat innych osób, nie rozmawiaj z nim na temat tych osób bez ich obecności. Po krótkim wysłuchaniu informacji, możesz przekazać krótką informację:

• „To ciekawe” – następnie zmień temat i nie dopytuj, nie drąż tych plotek. W zamian zapytaj: „Czym się dzisiaj zajmujemy? Jakie zadanie musimy wykonać w pracy?”
• „Mam do Ciebie prośbę, jeżeli mamy rozmawiać o tej osobie, to może powróćmy do tematu przy jej obecności. Co myślisz o tym?”
• „Jeżeli pozwolisz, to będę trzymał się wartości w naszej firmie, że ograniczamy przekazywanie informacji na temat innych osób bez ich obecności”
• „hmmm… OK. to teraz przejdźmy do tematu…”

15. Stwarzaj możliwość rozwoju, zachęcaj do rozwoju, nagradzaj rozwój.

Bądź otwarty na szkolenia, coachingi, doradztwo, samokształcenie, szkolenia online, samorozwój. Każda minuta spędzona na rozwoju osobistym i zawodowym to większa świadomość na temat siebie, ludzi i otaczającego świata. Z wysokim poziomem świadomości znacznie lepiej tworzy się kulturę organizacyjną.  Poproś swojego szefa, aby zorganizował szkolenie. Jeżeli jesteś szefem, to za punkt honoru postaw sobie minimum jedno szkolenie dla pracownika w roku. Najlepiej jak prowadzisz w firmie politykę zarządzania talentami i tworzysz środowisko pracy do wzmocnienia rozwoju tych talentów.

16. Integruj się mądrze i systematycznie. Dbaj o wspólne wyjścia z zespołem po pracy.

Zadbaj o integracje w zespole. Nie zawsze musisz organizować integrację wyjazdową z drogimi hotelami, atrakcjami i mini szkoleniem. Wystarczy raz na kwartał wyjść z ludźmi w ciekawe miejsce, spędzić czas poza biurem. Można również spędzić dwie godziny integracyjne w biurze grając w kalambury, czy robiąc sobie popołudnie firmowe. Poszukaj dogodnego terminu, który będzie wszystkim pasował. Zaplanuj aktywność, niech będzie niezobowiązująco, wesoło i na luzie. Często ludzie po krótkiej integracji przyjaźniej patrzą na siebie i wracają do obowiązków zawodowych z pozytywnym nastawieniem. Na nowo lubią siebie.

17. Uśmiechnij się i patrz na świat bardziej optymistycznie.

Uśmiech jest oznaką ludzi silnych i pozytywnie nastawionych do siebie, świata i innych. Gdy uśmiechasz się to „zarażasz” innych swoją energią. Pozytywny klimat tworzy się wraz z uśmiechem. Pogodnie nastawieni pracownicy są odbierani życzliwiej. Lubimy przebywać wśród ludzi uśmiechniętych i zadowolonych. W tych relacjach jest lekkość i motywacja. Zadbaj o siebie i swój zespół. Możesz podzielić się w zespole swoim uśmiechem i stworzyć na chwilę lepszą kulturę organizacyjną. Czasami zdarzają się chwile trudniejsze, lecz przy odrobinie dobrych chęci i pozytywnym nastawieniu można je rozwiązać.