Psychologia pozytywna i sens życia

W poszukiwaniu sensu życia, ludzie od wieków zwracali się ku filozofii, religii, sztuce, a w ostatnich dekadach coraz częściej także ku psychologii. Współczesne badania w dziedzinie psychologii pozytywnej sugerują, że odnalezienie sensu życia można sprowadzić do dziesięciu podstawowych filarów. Te filary pomagają zrozumieć, co sprawia, że nasze życie wydaje się wartościowe i pełne celu.

Klucz nr 1. Przynależność i relacje

Ludzie są istotami społecznymi, a silne i znaczące relacje z innymi są kluczowe dla naszego poczucia sensu w życiu. Przynależność do grupy, bliskie przyjaźnie oraz wspierające relacje rodzinne dają poczucie bezpieczeństwa, akceptacji i są źródłem miłości.

  • Badanie na temat przynależności i relacji, które podkreśla znaczenie tych aspektów dla naszego poczucia sensu w życiu, to praca Baumeistera i Leary’ego z 1995 roku pt. „The Need to Belong: Desire for Interpersonal Attachments as a Fundamental Human Motivation”. W tym przełomowym artykule autorzy argumentują, że pragnienie przynależności jest podstawową motywacją ludzką, mającą głębokie korzenie ewolucyjne. Według nich, ludzie posiadają naturalną, biologiczną tendencję do tworzenia i utrzymywania silnych więzi społecznych.
  • Baumeister i Leary dowodzą, że przynależność do grupy i posiadanie bliskich, osobistych relacji jest kluczowe dla psychicznego i fizycznego zdrowia człowieka. Utrata tych więzi lub brak satysfakcjonujących relacji może prowadzić do różnorodnych negatywnych konsekwencji psychologicznych, w tym poczucia izolacji, depresji i obniżonego samopoczucia.
  • Ponadto, badania wskazują, że jakość tych relacji ma znaczący wpływ na nasze szczęście i ogólne samopoczucie. Przykładem może być praca Dienera i Seligmana z 2002 roku, w której stwierdzono, że jednym z najważniejszych czynników wpływających na szczęście są silne i zdrowe relacje interpersonalne.
  • W kontekście rodzinnym, badanie McGoldricka, Cartera i Garcia-Preto z 2011 roku z książki „The Expanded Family Life Cycle: Individual, Family, and Social Perspectives” podkreśla, jak ważne są wspierające relacje rodzinne dla rozwoju osobistego i poczucia przynależności. Autorzy zwracają uwagę na to, że relacje rodzinne mogą stanowić fundament dla budowania poczucia bezpieczeństwa i akceptacji.
  • W zakresie budowania i utrzymywania zdrowych relacji, prace Johna Gottmana, w szczególności jego koncepcja „siedmiu zasad tworzenia udanego małżeństwa” z książki „The Seven Principles for Making Marriage Work”, dostarczają praktycznych wskazówek na temat tego, jak rozwijać trwałe i satysfakcjonujące więzi międzyludzkie.
  • Te i inne badania podkreślają, jak fundamentalną rolę w naszym życiu odgrywają przynależność i relacje, będąc nie tylko źródłem miłości i akceptacji, ale także kluczowym czynnikiem wpływającym na nasze samopoczucie i poczucie wartości.

Klucz nr 2. Wkład w życie innych – altruizm

Poczucie, że możemy mieć pozytywny wpływ na życie innych, wzmacnia nasze poczucie sensu. To może oznaczać pomoc potrzebującym, angażowanie się w wolontariat czy po prostu bycie życzliwym i wspierającym dla osób w naszym otoczeniu. Wkład w życie innych daje nam poczucie, że nasze życie ma wartość poza naszym własnym doświadczeniem.

  • Jednym z kluczowych badań w tym obszarze jest praca autorstwa Omara Konrada i innych, opublikowana w 2012 roku pod tytułem „Do unto others or treat yourself? The effects of prosocial and self-focused behavior on psychological flourishing”. W tym badaniu stwierdzono, że zachowania prospołeczne, takie jak pomoc innym, mają silny związek z większym poczuciem szczęścia i spełnienia u osób, które te działania podejmują.
  • Inne ważne badanie to analiza opublikowana przez Posta w 2005 roku w „Altruism, Happiness, and Health: It’s Good to Be Good”. Autor omawia liczne dowody sugerujące, że altruizm i prospołeczne zachowania są powiązane z lepszym zdrowiem psychicznym i fizycznym, a także z dłuższym życiem. Post podkreśla, że aktywności takie jak wolontariat nie tylko przynoszą korzyści tym, którzy otrzymują pomoc, ale również mają pozytywny wpływ na samopoczucie osób, które pomagają.
  • Dodatkowo, badanie Musicka i Wilsona z 2003 roku, pt. „Volunteering and Depression: The Role of Psychological and Social Resources in Different Age Groups”, wykazało, że wolontariat może być szczególnie skuteczny w zmniejszaniu objawów depresji poprzez budowanie zasobów psychologicznych i społecznych.
  • Praca Aknin, Dunn i Norton z 2009 roku, zatytułowana „How Spending Money on Others Promotes Happiness”, również dostarcza dowodów na to, że wydawanie pieniędzy na innych ludzi (w porównaniu do wydawania ich na siebie) prowadzi do zwiększenia szczęścia. Badanie to wskazuje, że nawet drobne akty życzliwości mogą mieć znaczący wpływ na nasze poczucie szczęścia i spełnienia.
  • Ponadto, badanie „Giving to others and the association between stress and mortality” autorstwa Michaela J. Poulin i współpracowników z 2013 roku bada związek między dawaniem wsparcia innym a stresem oraz śmiertelnością. Wyniki sugerują, że osoby, które oferują wsparcie innym, mogą doświadczać mniejszego wpływu stresu na ich własne zdrowie, co wskazuje na dodatkową korzyść płynącą z pomagania innym.

Klucz nr 3. Pasja i zaangażowanie

Znalezienie czegoś, co naprawdę nas pasjonuje – czy to praca, hobby, czy inna działalność – i pełne zaangażowanie się w to, daje poczucie celu i satysfakcji. Pasja sprawia, że czujemy się żywi i motywuje nas do rozwoju oraz dążenia do doskonałości w wybranej dziedzinie.

  • Badania dotyczące pasji i zaangażowania często skupiają się na koncepcji „flow” (przepływu) opracowanej przez Mihaly Csikszentmihalyi oraz na znaczeniu posiadania pasji w życiu, które przyczynia się do poczucia celu i satysfakcji. Jednym z podstawowych dzieł w tym zakresie jest książka Csikszentmihalyi’ego „Flow: The Psychology of Optimal Experience” (1990), w której autor opisuje stan „flow” jako moment, w którym osoba jest tak całkowicie zaabsorbowana czynnością, że nic innego nie wydaje się mieć znaczenia. Badania wykazały, że doświadczanie „flow” jest związane z większym szczęściem i satysfakcją z życia.
  • Vallerand i współpracownicy w swojej teorii „Dualistic Model of Passion” (2003) rozróżniają dwa typy pasji: harmonijną i obsesyjną. Pasja harmonijna, która jest zgodna z innymi aspektami życia i nie dominuje nad nimi, jest silnie związana z pozytywnymi wynikami, takimi jak wyższe poczucie szczęścia, lepsze zdrowie psychiczne i większe zaangażowanie w działania. Z kolei pasja obsesyjna, która kontroluje życie jednostki i prowadzi do konfliktów z innymi aktywnościami, może mieć negatywne skutki.
  • Dodatkowo, badanie Philippe’a i Valleranda z 2008 roku „Passion for Sport in Athletes” pokazuje, jak pasja do sportu wpływa na pozytywne doświadczenia wśród sportowców, w tym na ich zaangażowanie, wytrwałość i satysfakcję z osiągnięć.
  • W kontekście pracy, badanie Bakker’a „An Evidence-Based Model of Work Engagement” (2011) wskazuje na to, że zaangażowanie w pracę, które często wiąże się z pasją do wykonywanej działalności, jest związane z lepszymi wynikami zawodowymi, większą satysfakcją z pracy oraz lepszym samopoczuciem psychicznym.
  • Oprócz tego, badanie Houlforta, Philippe’a, Valleranda i Ménard (2014) na temat pasji i równowagi między życiem zawodowym a prywatnym pokazuje, że pasja harmonijna przyczynia się do lepszej równowagi między życiem zawodowym a prywatnym, co również wpływa pozytywnie na ogólne samopoczucie i poczucie spełnienia.

Klucz nr 4. Rozwój osobisty i samorealizacja

Wiele badań potwierdza związek między aktywnością fizyczną a poprawą nastroju oraz zdrowia, co przekłada się na zwiększone poczucie szczęścia i spełnienia życiowego.

  • „Exercise for Mental Health” – Sharma, Madaan, i Petty (2006) opublikowali w „Primary Care Companion to The Journal of Clinical Psychiatry” artykuł, w którym omówili, jak regularne ćwiczenia fizyczne mogą poprawiać stan zdrowia psychicznego, zmniejszać objawy depresji i lęku, a także poprawiać nastrój. Podkreślili, że aktywność fizyczna działa jak naturalny antydepresant, zwiększając produkcję endorfin, które poprawiają samopoczucie.
  • „Association between physical exercise and mental health in 1.2 million individuals in the USA between 2011 and 2015: a cross-sectional study” – Chekroud i współpracownicy (2018) w badaniu opublikowanym w „The Lancet Psychiatry” stwierdzili, że osoby, które regularnie ćwiczyły, zgłaszały mniej dni złego samopoczucia psychicznego w porównaniu z osobami, które nie ćwiczyły.
  • „Physical activity and happiness: A systematic review” – Zhang i Chen (2019) przeprowadzili systematyczny przegląd badań i stwierdzili, że istnieje pozytywny związek między aktywnością fizyczną a szczęściem. Przegląd ten, opublikowany w „Journal of Happiness Studies”, podsumowuje dowody wskazujące, że ćwiczenia fizyczne mogą przyczyniać się do zwiększenia poczucia szczęścia.
  • „Exercise, physical activity, and self-esteem: Meta-analysis” – Ekeland, Heian, Hagen, Abbott, i Nordheim (2005) przeprowadzili meta-analizę, która wykazała, że ćwiczenia fizyczne mają pozytywny wpływ na samoocenę. Badanie to, opublikowane w „Journal of Health Psychology”, pokazuje, że poprawa samooceny jest jednym z kluczowych mechanizmów, przez które aktywność fizyczna przyczynia się do poprawy ogólnego samopoczucia i szczęścia.
  • „The effects of exercise and physical activity on happiness” – Richards, Ford, Talbot, i Rick (2015) w swoim badaniu opublikowanym w „Journal of Happiness Studies” doszli do wniosku, że aktywność fizyczna ma bezpośredni wpływ na poziom szczęścia. Autorzy zauważyli, że regularne ćwiczenia fizyczne mogą zwiększać poczucie szczęścia poprzez różne mechanizmy, w tym poprzez redukcję stresu, poprawę jakości snu i zwiększenie poczucia osiągnięcia.

Klucz nr 5. Rozwój osobisty i samorealizacja

Dążenie do rozwoju osobistego i realizacji własnego potencjału jest fundamentalnym filarem sensu życia. To obejmuje rozpoznawanie i rozwijanie własnych talentów, uczenie się nowych umiejętności, pokonywanie wyzwań i osiąganie osobistych celów. Samorealizacja pozwala nam poczuć, że nasze życie ma kierunek i cel.

  • Badania dotyczące rozwoju osobistego i samorealizacji często opierają się na teorii hierarchii potrzeb Abrahama Maslowa oraz na koncepcji samorealizacji. Maslow w swojej pracy „Motivation and Personality” (1954) przedstawił hierarchię potrzeb, na szczycie której znajduje się potrzeba samorealizacji – osiągnięcie pełnego potencjału i wyrażanie własnej unikalności. Według Maslowa, samorealizacja jest kluczowym elementem osiągnięcia poczucia sensu i spełnienia w życiu.
  • Carol Dweck i jej prace na temat mentalności wzrostu (growth mindset) również wniosły istotny wkład w zrozumienie rozwoju osobistego. W książce „Mindset: The New Psychology of Success” (2006), Dweck przedstawia ideę, że ludzie z mentalnością wzrostu wierzą w możliwość rozwoju i doskonalenia swoich umiejętności przez ciężką pracę, strategie, uczenie się i konstruktywną krytykę. Badania Dweck pokazują, że ta mentalność sprzyja wytrwałości w obliczu wyzwań, co jest kluczowe dla rozwoju osobistego i osiągania samorealizacji.
  • Ryan i Deci w swojej teorii samodeterminacji (Self-Determination Theory – SDT) także badali, jak autonomia, kompetencja i relacje wpływają na motywację do rozwoju osobistego. Ich prace, w tym artykuł „Self-determination theory and the facilitation of intrinsic motivation, social development, and well-being” (2000), pokazują, że wsparcie dla tych trzech podstawowych potrzeb psychologicznych jest kluczowe dla osiągnięcia samorealizacji i poczucia spełnienia.
  • Badania w dziedzinie pozytywnej psychologii, takie jak prace Seligmana na temat teorii dobrostanu (PERMA model), również podkreślają znaczenie pozytywnych emocji, zaangażowania, relacji, sensu i osiągnięć (w tym rozwoju osobistego i samorealizacji) dla ogólnego dobrostanu. W „Flourish: A Visionary New Understanding of Happiness and Well-being” (2011), Seligman przedstawia model PERMA jako klucz do dobrego samopoczucia, gdzie rozwój osobisty i osiąganie celów są nieodłącznymi składnikami szczęśliwego życia.
  • Dodatkowo, badanie Sheldon i Kasser (1995) „Coherence and Congruence: Two Aspects of Personality Integration” bada związek między spójnością osobowości a dobrostanem psychicznym, sugerując, że realizacja osobistych celów zgodnych z własnymi wartościami przyczynia się do większego poczucia spójności i szczęścia.

Klucz nr 6. Przeżywanie chwil i wdzięczność

Umiejętność przeżywania i doceniania chwil, nawet tych zwykłych, przyczynia się do głębszego poczucia sensu. Mindfulness i wdzięczność za to, co mamy tutaj i teraz, pomagają dostrzec piękno i wartość w codzienności, co przyczynia się do ogólnego poczucia zadowolenia z życia.

  • Badania na temat przeżywania i doceniania chwil, mindfulness (uważności) i wdzięczności wskazują, że te praktyki mają znaczący wpływ na nasze poczucie szczęścia i spełnienia w życiu. Jednym z kluczowych badań w tej dziedzinie jest praca Kabat-Zinna, który jest pionierem w dziedzinie mindfulness i autorem „Full Catastrophe Living” (1990), gdzie przedstawia program Redukcji Stresu Opartego na Uważności (Mindfulness-Based Stress Reduction – MBSR). Badania pokazują, że praktykowanie mindfulness może znacząco zmniejszyć stres, poprawić zdrowie psychiczne i zwiększyć zdolność do doceniania chwili obecnej.
  • W kontekście wdzięczności, badanie Emmonsa i McCullougha (2003) „Counting Blessings Versus Burdens: An Experimental Investigation of Gratitude and Subjective Well-being in Daily Life” jest jednym z fundamentów badań nad wdzięcznością. Pokazali oni, że regularne praktykowanie wdzięczności, na przykład poprzez prowadzenie dziennika wdzięczności, może znacząco zwiększyć poziom subiektywnego dobrostanu.
  • Badanie Lyubomirsky, Sheldon i Schkade (2005) „Pursuing Happiness: The Architecture of Sustainable Change” bada strategie zwiększania szczęścia, w tym praktyki takie jak mindfulness i wdzięczność. Autorzy sugerują, że regularne angażowanie się w takie praktyki może prowadzić do trwałych zmian w poziomie szczęścia.
  • Natomiast praca „The Role of Mindfulness in Positive Reappraisal” autorstwa Garlanda i innych (2009) bada, jak mindfulness może sprzyjać pozytywnej reinterpretacji doświadczeń życiowych, co z kolei przyczynia się do lepszego radzenia sobie ze stresem i większego poczucia zadowolenia z życia.
  • Dodatkowo, badanie „Mindfulness, Well-being, and Heart Rate Variability: A Preliminary Investigation into the Impact of Intensive Vipassana Meditation” autorstwa Krygiera i innych (2013) bada wpływ intensywnej praktyki medytacji Vipassana na dobrostan psychiczny i zmienność rytmu serca jako wskaźnik zdrowia fizycznego. Wyniki sugerują, że głęboka praktyka uważności może mieć pozytywny wpływ zarówno na umysł, jak i ciało.

Klucz nr 7. Autentyczność i spójność wartości

Życie w zgodzie z własnymi wartościami i przekonaniami jest kluczowe dla poczucia sensu. Autentyczność, czyli bycie wiernym sobie i swoim wartościom, pozwala na budowanie spójnego obrazu własnej osoby. Kiedy nasze działania odzwierciedlają nasze prawdziwe ja i przekonania, życie staje się bardziej znaczące.

  • Badania dotyczące autentyczności i spójności wartości podkreślają, jak ważne dla naszego poczucia sensu życia jest życie w zgodzie z własnymi wartościami i przekonaniami. Jednym z kluczowych badań w tej dziedzinie jest praca Kernisa i Goldmana z 2006 roku „A Multicomponent Conceptualization of Authenticity: Theory and Research”, która przedstawia autentyczność jako wieloskładnikową koncepcję składającą się z czterech głównych komponentów: samoświadomość, bezstronne przetwarzanie informacji o sobie, zachowanie zgodne z własnymi wartościami i przekonaniami, oraz budowanie relacji opartych na szczerości i otwartości. Badania te pokazują, że autentyczność jest związana z lepszym samopoczuciem psychicznym, większym poczuciem spełnienia i niższym poziomem stresu.
  • Dodatkowo, praca Sheldona i współpracowników (1997) „What Makes for a Good Day? Competence and Autonomy in the Day and in the Person” bada związek między autonomią, kompetencją, a poczuciem dobrostanu. Autorzy stwierdzili, że dni, w których ludzie doświadczali większej autonomii i poczucia kompetencji, były dni, w których zgłaszali wyższy poziom dobrostanu. To sugeruje, że życie w zgodzie z własnymi wartościami i przekonaniami, co jest wyrazem autonomii, przyczynia się do większego poczucia zadowolenia z życia.
  • Harter, Marold i Whitesell w swojej pracy z 1996 roku „A Model of the Effects of Perceived Parent and Peer Support on Adolescent False Self Behavior” skupili się na roli autentyczności w rozwoju młodzieży. Wskazali, że wsparcie od rodziców i rówieśników w byciu „swoim”, czyli autentycznym, ma kluczowe znaczenie dla rozwoju zdrowej tożsamości i dobrego samopoczucia psychicznego.
  • Praca Wooda, Linleya, Maltby, Baliousisa i Josepha (2008) „The authentic personality: A theoretical and empirical conceptualization and the development of the Authenticity Scale” wprowadza Skalę Autentyczności, narzędzie służące do mierzenia stopnia, w jakim ludzie czują się autentyczni w różnych obszarach życia. Autorzy pokazują, że wyższe wyniki w skali autentyczności są związane z lepszym samopoczuciem, mniejszą depresją i większym poczuciem spełnienia.
  • Na koniec, badanie Petersona, Ruch, Beermann, Park i Seligmana (2007) „Strengths of Character, Orientations to Happiness, and Life Satisfaction” bada związek między cnotami charakteru, orientacjami na szczęście (w tym życiem zgodnym z własnymi wartościami) i satysfakcją z życia. Wyniki wskazują, że osoby, które żyją w zgodzie z własnymi wartościami i cnotami, częściej doświadczają głębszego poczucia zadowolenia z życia.
4 kroki zyciowe spelnienie

4 szybkie kroki do życiowego spełnienia

Szukanie sensu życia

4 szybkie kroki do życiowego spełnienia.

Kontynuując rozważania na temat poszukiwania szczęścia i zagrożeń związanych z nadmierną autorefleksją, warto zastanowić się, gdzie leży granica między konstruktywną samorefleksją a obsesyjnym poszukiwaniem szczęścia. To pytanie o szczęście, które wydaje się nieodłącznym elementem naszej codzienności, może stać się pułapką, kiedy przekształca się w ciągłe zastanawianie się nad własnym stanem emocjonalnym. Takie podejście może paradoksalnie prowadzić do poczucia niespełnienia i nieszczęścia.

Problem z poszukiwaniem szczęścia

Odkrycia przedstawione w badaniu z 2011 roku rzucają światło na paradoks poszukiwania szczęścia. Aktywne dążenie do stanu szczęścia może skutkować rozczarowaniem, ponieważ im wyżej cenimy szczęście, tym bardziej podatni jesteśmy na poczucie nieszczęścia, kiedy nasze oczekiwania nie są spełnione. Taki stan rzeczy może prowadzić do spirali beznadziejności i samotności, nawet gdy nasze życie ulega poprawie. To wskazuje na problem z naszym podejściem do szczęścia i potrzebę zmiany perspektywy.

Szukanie sensu zamiast szczęścia

Zamiast bezkresnego dążenia do szczęścia, które może prowadzić do frustracji, psychologia sugeruje skupienie się na szukaniu sensu życia. Ludzie, którzy koncentrują się na znalezieniu sensu, zamiast na nieustannym dążeniu do szczęścia, często doświadczają większej pozytywności i satysfakcji z życia. Szukanie sensu wiąże się z czterema kluczowymi krokami, które mogą pomóc w znalezieniu głębszej satysfakcji i spełnienia.

Krok 1. Kierowanie postrzegania i narracji swojego życia

Pierwszym krokiem jest zmiana sposobu postrzegania życia. Zamiast skupiać się na chwilowym szczęściu lub jego braku, warto patrzeć na życie z szerszej perspektywy, akceptując jego wzloty i upadki. To pozwala na zrozumienie, że obecne uczucia nie definiują naszego całego istnienia.

Krok 2. Szukanie transcendencji

Transcendencja, czyli poszukiwanie czegoś większego niż my sami, może przybierać różne formy – od doświadczeń duchowych po głębokie związki z naturą. To poczucie połączenia z czymś większym pomaga znaleźć głębszy sens i cel w życiu.

Krok 3. Otaczanie się miłością

Relacje z innymi ludźmi są kluczowe dla poczucia sensu i przynależności. Tworzenie i pielęgnowanie bliskich, autentycznych relacji pozwala na doświadczenie miłości i wsparcia, co jest fundamentem poczucia sensu życia.

Krok 4. Tworzenie celu

Ostatecznie, znalezienie sensu życia wiąże się z tworzeniem celu, który wykracza poza codzienne zadania i obowiązki. To może oznaczać wkład w społeczeństwo, rozwijanie pasji czy budowanie głębokich relacji. Cel ten powinien być zgodny z naszymi wartościami i przekonaniami, dając poczucie spełnienia i satysfakcji.

Szukanie sensu życia, w przeciwieństwie do nieustannego dążenia do szczęścia, oferuje bardziej stabilne i trwałe źródło satysfakcji. Koncentracja na głębszym celu, transcendencji, autentycznych relacjach i akceptacji życiowych wzlotów i upadków może prowadzić do głębszego poczucia spełnienia. W ten sposób, zamiast pogrążać się w niekończącym się poszukiwaniu chwilowego szczęścia, możemy znaleźć trwały sens i cel w naszym życiu. Tego z całego serca Ci życzę. Niech Twoje życie posiada głęboki sens a szczęście niech będzie przyprawą podkreślającą jego smak. Miłego dnia.