ADHD, stimming i zachowania autostymulujące

Czy masz zaburzenie ADHD i objawy „stimmingu”? Jak rozpoznać u siebie autostymulujące zachowania?

Być może zauważyłeś u siebie lub u kogoś w Twoim otoczeniu powtarzające się czynności takie jak stukanie palcem w stół, bujanie nogami czy wydawanie dźwięków takich jak chrząkanie lub nucenie. Czy zastanawiałeś się z czego może wynikać takie zachowanie? W tym artykule wyjaśnię Ci, czym jest ADHD oraz czym jest stimming i jak może on wpływać na osoby z ADHD – kiedy może być pomocny, a kiedy utrudnia nam życie.

Czym jest ADHD?

ADHD, czyli zespół nadpobudliwości psychoruchowej, jest powszechnym zaburzeniem rozwoju neurologicznego, które wpływa na rozwój i funkcjonowanie mózgu. Ocenia się, że dotyka ono około 8,4% dzieci oraz 2,5% dorosłych. Choć najczęściej diagnozuje się ADHD w dzieciństwie, objawy mogą utrzymywać się przez całe życie, wpływając na codzienne funkcjonowanie zarówno u dzieci, jak i dorosłych.

Jak rozpoznać objawy ADHD?

Do typowych objawów ADHD należą:

• Trudności z utrzymaniem spokoju, takie jak niemożność usiedzenia w jednym miejscu
• Problemy z koncentracją i skupieniem uwagi na zadaniach
• Trudności z dokończeniem rozpoczętych zadań
• Skłonność do zapominania, co może prowadzić do problemów organizacyjnych
• Poczucie, że nie osiąga się pełnego potencjału i niedosytu osiągnięć, co często prowadzi do frustracji
• Problemy w relacjach społecznych, wynikające z trudności w dostosowywaniu się do norm i oczekiwań społecznych

Objawy ADHD mogą znacząco wpływać na różne aspekty życia, w tym na wyniki w szkole, wydajność w pracy, uczestnictwo w aktywnościach społecznych oraz jakość relacji międzyludzkich. Niemniej jednak, niektóre cechy związane z ADHD, takie jak duża kreatywność, ciekawość świata oraz skłonność do podejmowania ryzyka i poszukiwania przygód, mogą być postrzegane jako atuty.

Diagnoza ADHD według ICD-10

ADHD, znane w Polsce jako zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi, stanowi znaczące wyzwanie diagnostyczne zarówno dla specjalistów, jak i dla osób z nim żyjących. Klasyfikacja chorób ICD-10 dostarcza jasnych wytycznych, które pomagają w identyfikacji i zarządzaniu tym zaburzeniem. Zgodnie z Międzynarodową Klasyfikacją Chorób (ICD-10), ADHD, określane również jako zespół zaburzeń hiperkinetycznych, charakteryzuje się trzema głównymi grupami objawów: brakiem uwagi, nadmierną aktywnością oraz impulsywnością. Każda z tych grup ma swoje specyficzne symptomy, które muszą być obserwowane przez określony czas, aby postawić diagnozę.

1. Brak Uwagi

Diagnoza ADHD wymaga obserwacji co najmniej sześciu z następujących objawów przez okres minimum sześciu miesięcy:

• Częste niezauważanie szczegółów, co prowadzi do błędów,
• Trudności z utrzymaniem uwagi w trakcie różnych aktywności,
• Pozorne ignorowanie mówionych komunikatów,
• Problemy z przestrzeganiem instrukcji,
• Trudności z organizacją zadań,
• Częste gubienie przedmiotów,
• Odporność na zadania wymagające dłuższego skupienia,
• Rozpraszanie się przez zewnętrzne bodźce,
• Zapominalstwo w codziennych czynnościach.

2. Nadmierna Aktywność

Do diagnozy wymagane jest utrzymywanie się co najmniej trzech z poniższych symptomów przez okres minimum sześciu miesięcy:

• Nieustanne ruszanie rękami lub stopami,
• Wstawanie w niewłaściwych momentach,
• Nadmierna gadatliwość,
• Hałaśliwa zabawa,
• Częste przerywanie innym.

3. Impulsywność

Impulsywność manifestuje się poprzez co najmniej jeden z następujących objawów, trwający również minimum sześć miesięcy:

• Odpowiadanie zanim pytanie zostanie zakończone,
• Niecierpliwość, trudności z oczekiwaniem na swoją kolej,
• Przerywanie lub przeszkadzanie innym.

Kiedy rozpocząć obserwację?

Zaburzenia te muszą zacząć się manifestować nie później niż w wieku 7 lat. Co więcej, objawy powinny być konsekwentnie obserwowane w różnych środowiskach życia dziecka, takich jak dom, szkoła, czy inne miejsca, gdzie możliwa jest obserwacja zachowania.

Diagnoza ADHD według ICD-10 wymaga dokładnej i systematycznej obserwacji, co stanowi klucz do odpowiedniego zrozumienia i wsparcia osób z tym zaburzeniem. Ważne jest, aby diagnoza była oparta na obserwacji zachowań w różnorodnych kontekstach, co pozwala na całościowe podejście do zarządzania i leczenia ADHD. Chociaż nie znamy dokładnej przyczyny ADHD i nie ma na nie w pełni skutecznego lekarstwa, istnieją różne metody zarządzania tym stanem. Leczenie często obejmuje edukację na temat zaburzenia, terapię behawioralną, która pomaga w rozwijaniu umiejętności radzenia sobie z objawami, oraz farmakoterapię, która może pomóc w kontroli objawów. Dzięki odpowiedniemu wsparciu i strategiom, osoby z ADHD mogą prowadzić satysfakcjonujące życie.

Jak rozpoznać ADHD u osób dorosłych?

ADHD, choć często kojarzone z dzieciństwem, ma również wyraźne oblicze w życiu dorosłych. Zrozumienie tego, jak objawy ADHD ewoluują z wiekiem, jest kluczowe dla właściwej diagnozy i efektywnego leczenia. Dzięki uważnej analizie, specjaliści zdrowia mogą lepiej wspierać dorosłych z ADHD, pomagając im w osiąganiu lepszej jakości życia i funkcjonowania zawodowego.

1. Objawy Deficytu Uwagi u Dorosłych

Dorosłe osoby z ADHD mogą mieć problemy z koncentracją, które manifestują się na wiele sposobów:

• Niedbalstwo i błędy, częste niezauważanie detali, co prowadzi do pomyłek zarówno w pracy, jak i w codziennych działaniach.
• Problemy z utrzymaniem uwagi. Trudności w skupieniu podczas wykonywania zadań czy w trakcie długotrwałych aktywności, takich jak czytanie czy słuchanie.
• Roztargnienie, osoba często wydaje się nie słuchać, gdy do niej mówi się, nawet jeśli nie jest zajęta inną aktywnością.
• Zapominanie, codzienne obowiązki jak płacenie rachunków czy pamiętanie o spotkaniach mogą być dużym wyzwaniem.

Poniżej podaję niektóre przykłady zachowania osoby z ADHD z deficytem uwagi

• Często przeoczenie błędów w dokumentach czy raportach.
• Trudności z dokończeniem czytania artykułów czy książek.
• Ignorowanie istotnych wiadomości e-mailowych, przez co ważne informacje mogą zostać przeoczone.
• Zapomnienie o umówionych spotkaniach lub terminach.
• Zmaganie się z utrzymaniem porządku w dokumentach lub miejscu pracy.
• Częste przeskakiwanie z jednego zadania na drugie bez zakończenia żadnego z nich.
• Utrata skupienia podczas rozmów, szczególnie w hałaśliwym środowisku.
• Trudności w śledzeniu skomplikowanych instrukcji.
• Problemy z zapamiętywaniem urodzin, rocznic czy innych ważnych dat.
• Ignorowanie ważnych detali podczas pracy nad projektami.

2. Symptomy Nadpobudliwości

Chociaż nadpobudliwość może być mniej zauważalna u dorosłych niż u dzieci, nadal jest istotnym elementem ADHD:

• Częste wiercenie się, grzebanie przy czymś rękami czy stukanie nogami.
• Trudności z długotrwałym siedzeniem, osoby z ADHD mogą mieć trudności z pozostaniem w miejscu, zwłaszcza w cichych lub spokojnych środowiskach.
• Nadmierne energetyczność, czyli częste uczucie bycia „nakręconym”, co może prowadzić do impulsywnych działań.

Być może też masz takie zachowania, które w sile i częstotliwości występowania utrudniają Ci życie.

• Wchodzenie i wychodzenie z pomieszczeń w trakcie spotkań czy seminariów.
• Chodzenie dookoła biura bez wyraźnego powodu.
• Częste podejmowanie nowych aktywności fizycznych bez ukończenia poprzednich.
• Podejmowanie pracy wymagającej ruchu, nawet gdy nie jest to konieczne.
• Skłonność do podejmowania spontanicznych wyjść z domu czy biura.
• Przemawianie głośniej niż potrzeba w nieodpowiednich sytuacjach.
• Nadmierne angażowanie się w rozmowy, nawet kiedy to nieodpowiednie.
• Częste wstawanie podczas jedzenia w restauracjach czy w domu.
• Częste zmienianie pozycji siedzącej, niemożność długiego siedzenia na miejscu.
• Nieustanne wiercenie się, trzepotanie nogami lub bawienie się przedmiotami.

3. Objawy Impulsywności

Impulsywność u dorosłych z ADHD może prowadzić do problemów społecznych i zawodowych:

• Nagłe reakcje i słaba kontrola impulsów, czyli impulsywne podejmowanie decyzji, przerywanie innym, czy nadmierne wydatki.
• Nadużywanie substancji. Większa skłonność do nadużywania alkoholu, nikotyny czy innych substancji psychoaktywnych.
• Problemy z zarządzaniem czasem. Trudności z przestrzeganiem terminów i organizacją zadań.

Do kolejnych objawów impulsywności można zaliczyć następujące zachowanie:

• Przerwanie mówcy w trakcie ważnej dyskusji.
• Nabywanie przedmiotów bez przemyślenia, często prowadzące do niepotrzebnych wydatków.
• Spontaniczne decyzje o zmianie pracy czy miejsca zamieszkania.
• Natychmiastowe odpowiadanie na wiadomości czy e-maile, bez zastanowienia nad treścią odpowiedzi.
• Przeszkadzanie innym w pracy, przejmowanie ich zadań.
• Jazda samochodem z nadmierną prędkością.
• Nierealistyczne podejmowanie się nowych projektów bez oceny ich wykonalności.
• Nagłe wybuchy złości w sytuacjach stresowych.
• Brak cierpliwości w kolejce, przerwanie kolejności.
• Impulsywne wypowiadanie się w trakcie spotkań lub prezentacji.

Te przykłady mogą pomóc w lepszym zrozumieniu, jak różnorodne i wszechogarniające mogą być objawy ADHD u dorosłych, wpływając na wiele aspektów ich życia codziennego i zawodowego. Rozpoznanie i zrozumienie ADHD u dorosłych wymaga uwagi na specyficzne objawy, które mogą różnić się od tych obserwowanych u dzieci. U dorosłych często obserwuje się większy nacisk na problemy związane z organizacją, zarządzaniem czasem i trudnościami interpersonalnymi. Dzięki właściwej diagnozie i dostosowanym strategiom terapeutycznym, dorosłe osoby z ADHD mogą osiągnąć lepszą kontrolę nad swoim życiem, zwiększając swoje szanse na sukces w różnych aspektach codziennego funkcjonowania.

Czym jest stimming?

Stimming, czyli zachowania autostymulujące to wszelkie powtarzalne ruchy, zachowania czy dźwięki, które mają na celu rozładowanie napięcia nerwowego lub wyrażenie silnych emocji. Dla osób z zespołem nadpobudliwości psychoruchowej (ADHD) jest to naturalne zachowanie, pomagające się skoncentrować lub uregulować emocjonalnie. Czasami jest to świadome, jednak nierzadko stymulowanie odbywa się na poziomie podświadomym. Choć zachowania autostymulujące są typowe dla ADHD, mogą również występować u innych osób w sytuacjach stresowych lub wymagających koncentracji.

Przy analizie powtarzalnych ruchów w ADHD ważne jest uwzględnienie kilku powiązanych aspektów. Przede wszystkim należy rozważyć:

Występowanie innych zaburzeń. Osoby z ADHD często mogą mieć także inne zaburzenia neurologiczne, edukacyjne lub psychiatryczne, takie jak zaburzenia ze spektrum autyzmu, zaburzenia lękowe czy zaburzenie obsesyjno-kompulsywne (OCD). Te współistniejące zaburzenia mogą wpływać na intensywność i formę zachowań autostymulujących.

Rozróżnienie między stimmingiem a tikami. Ważne jest odróżnienie powtarzalnych ruchów typowych dla stymulowania od tików, które mogą być związane z zaburzeniami tikowymi, takimi jak zespół Tourette’a. Tiki mają charakter niekontrolowany i mogą być bardziej uciążliwe.

Pojawienie się ruchów w wyniku schorzeń medycznych. Pewne schorzenia, takie jak borelioza czy pediatryczne autoimmunologiczne zaburzenia neuropsychiatryczne związane z zakażeniami paciorkowcami (PANDAS), mogą również wywoływać powtarzalne ruchy. W takich przypadkach stymulowanie może mieć inne podłoże i wymagać specyficznego podejścia terapeutycznego.

Dzięki uwzględnieniu tych czynników można lepiej zrozumieć pochodzenie nietypowych ruchów motorycznych danej osoby i wykluczyć inne możliwe przyczyny, które mogą wymagać odmiennego leczenia.

Przykłady zachowań autostymulujących

Wzrokowe (związane ze wzrokiem)

• Powtarzalne mruganie – częste i powtarzające się, intensywne mruganie oczami
• Obserwowanie wirujących obiektów – fascynacja przedmiotami, które się kręcą lub wirują
• Rysowanie – skupienie się na rysowaniu, często bez celu, jako sposób na relaks
• Układanie przedmiotów – systematyczne porządkowanie lub przestawianie rzeczy

Słuchowe (związane z dźwiękiem)

• Słuchanie piosenki wielokrotnie – odtwarzanie tej samej piosenki w kółko, aby się uspokoić lub skoncentrować
• Naśladowanie dźwięków – powtarzanie zasłyszanych dźwięków, jak np. dźwięki otoczenia
• Werbalne (związane z wytwarzaniem dźwięku)
• Nucenie – ciche śpiewanie lub nucenie melodii
• Odruchowe chrząkanie – częste, powtarzające się „oczyszczanie” gardła
• Gwizdanie – gwizdanie melodii lub dźwięków

Dotykowe (związane z dotykiem)

• Obgryzanie paznokci lub skórek wokół paznokci
• Zgrzytanie zębami – często nieświadome
• Ściskanie pięści – często jako reakcja na stres lub napięcie
• Gryzienie lub przygryzanie wewnętrznej strony policzków

Ruchowe (związane z równowagą i ruchem)

• Kołysanie się w przód i tył
• Chodzenie tam i z powrotem – przemieszczanie się po pomieszczeniu bez celu
• Ruszanie, kołysanie nogą – często podczas siedzenia
• Potrząsanie głową

Takie zachowania mogą pełnić różne funkcje, od uspokojenia po pomoc w koncentracji. Ważne jest, aby zrozumieć, że mogą one być dla osób z ADHD naturalnym sposobem radzenia sobie z codziennymi wyzwaniami.

Jakie są przyczyny stimmingu?

Nie istnieje jedna, konkretna przyczyna autostymulowania u osób z ADHD. Badania wykazują, że te osoby mogą sięgać po takie zachowania w odpowiedzi na różnorodne wyzwania związane ze środowiskiem, w którym się obracają, w tym zarówno nadmierną, jak i zbyt małą stymulację. Stymulowanie może pojawić się jako sposób radzenia sobie z intensywnymi emocjami. Na przykład, gdy osoba z ADHD doświadcza silnych emocji związanych z trudną sytuacją lub konfliktem, może zaczynać nadmiernie chodzić w tę i z powrotem. Takie zachowanie może być formą fizycznego wyładowania napięcia emocjonalnego i próbą uporządkowania myśli.

Stymulowanie w ADHD często pełni funkcję samoregulacji, pomagając jednostkom w radzeniu sobie z nadmiarem bodźców zewnętrznych lub ich brakiem. W przypadku nadmiernej stymulacji, osoba może używać stimmingu, aby skupić się i odizolować od przytłaczających bodźców. Z kolei przy niedostatecznej stymulacji, samostymulowanie może służyć jako metoda pobudzenia i utrzymania uwagi.

Warto zaznaczyć, że stymulowanie nie zawsze jest świadomym wyborem. Często zachodzi ono automatycznie jako naturalna odpowiedź organizmu na różnorodne bodźce i emocje.

Inne wpisy z kategorii „Dla specjalistów”

Jak radzić sobie z ADHD i kontrolować zachowania autostymulujące?

Ważne jest, aby zrozumieć, czy powtarzalne zachowania są korzystne czy szkodliwe dla danej osoby. Na przykład, niektórym osobom z ADHD żucie gumy może pomagać w utrzymaniu koncentracji podczas wykonywania zadań, podczas gdy innym może to przeszkadzać, jeśli zaczynają dmuchać baloniki z gumy, co może je rozpraszać.

Warto zauważyć, że autostymulowanie w ADHD często jest nieszkodliwe i nie zawsze wymaga zredukowania. Może być pomocnym narzędziem do radzenia sobie ze stresem, nudą lub brakiem skupienia. Jednak zdarzają się sytuację, w których autostymulowanie może przeszkadzać w prowadzeniu szczęśliwego i produktywnego życia lub nawet prowadzić do samookaleczeń.

Istnieją techniki, które mogą pomóc osobom z ADHD w kontrolowaniu zachowań autostymulujących i w radzeniu sobie z tym zaburzeniem:

• Świadomość własnych zachowań – Pierwszym krokiem w zarządzaniu objawami ADHD jest zwiększenie samoświadomości. Ze względu na wpływ ADHD na metapoznanie, wiele osób nie jest świadomych, które z ich zachowań są związane z tym zaburzeniem. Istotna jest edukacja i analiza zachowań i ich wpływu na życie jednostki.
• Dostosowanie środowiska- Osoby z ADHD mogą pracować nad dostosowaniem swojego otoczenia lub siebie do otoczenia, aby było mniej rozpraszające lub bardziej stymulujące. Na przykład, używanie słuchawek z redukcją hałasu może pomóc w zwiększeniu koncentracji w rozpraszający warunkach, podczas gdy praca w kawiarni z tłem dźwiękowym może ułatwić rozpoczęcie nudnego zadania.
• Ćwiczenie koncentracji – Badania sugerują, że ćwiczenie koncentracji, połączone z terapią poznawczo-behawioralną (CBT), mogą być skutecznym sposobem na zarządzanie objawami ADHD.
• Farmakoterapia – Leki mogą pomóc w zmniejszeniu potrzeby stymulowania. Należy jednak pamiętać, że typowe leki stymulujące na ADHD, takie jak Adderall i Ritalin, mogą tymczasowo zwiększać mimowolne ruchy lub tiki na początku terapii lub przy zwiększaniu dawki. Dla osób, które nie reagują dobrze na leczenie stymulantami, skuteczne mogą być leki niestymulujące, takie jak atomoksetyna, chociaż zazwyczaj są one mniej skuteczne niż stymulanty.

Zachowania autostymulujące są naturalną reakcją organizmu na różne bodźce i emocje. Ważne jest, aby zrozumieć, kiedy są one pomocne, a kiedy mogą stać się problematyczne. Aby lepiej radzić sobie z ADHD i kontrolować zachowania autostymulujące warto skupić się na zwiększeniu samoświadomości, dostosowaniu środowiska do swoich potrzeb oraz stosowaniu ćwiczeń poprawiających koncentrację. Jeśli znasz kogoś, kto doświadcza takich zachowań, podziel się z nim tym artykułem. Zrozumienie problemu może okazać się pomocne i prowadzić do lepszego radzenia sobie w codziennych sytuacjach. Jeżeli sam doświadczasz tych objawów i symptomów a inni nie rozumieją twoich zachowań podeślij im ten artykuł tak aby mogli lepiej zrozumieć Ciebie. Jeśli zainteresował Cię ten temat, odwiedzaj Strefę Wiedzy na stronie www.szkoleniacps.pl, aby uzyskać więcej informacji. Możesz także skorzystać z naszych szkoleń, aby poszerzać swoją wiedzę i umiejętności.  Pamiętaj abyś był łagodny dla siebie i wyrozumiały dla wyjątkowości swojej psychiki. Do zobaczenia!