Design Thinking – innowacja zorientowana na człowieka

Metodologia Design Thinking

Design Thinking to metodologia oparta na empatii, interdyscyplinarnej współpracy oraz kreatywnym podejściu do rozwiązywania problemów. Design Thinking to proces, który zmienia podejście do projektowania usług i produktów, a jego nadrzędnym celem jest stworzenie rozwiązań, które łączą trzy fundamentalne elementy: ludzkie potrzeby, technologiczne możliwości oraz wymagania biznesowe. Jest to usystematyzowana metoda łącząca kreatywność z praktycznym podejściem do rozwiązywania złożonych problemów, zwanych często „wicked problems” – takich, które nie mają jednego oczywistego rozwiązania ani sztywnych ram.

Geneza i ewolucja Design Thinking, od grafiki do innowacji strategicznej

Historia Design Thinking zaczyna się w latach 60., kiedy pojęcie to odnosiło się głównie do praktyk stosowanych przez grafików i projektantów opakowań. Dopiero z czasem Design Thinking zyskał na znaczeniu jako formalna metoda rozwiązywania problemów. W XXI wieku koncepcja ta zaczęła rozprzestrzeniać się na całym świecie, szczególnie dzięki rozwojowi i badaniom prowadzonym przez renomowane instytucje, takie jak Uniwersytet Stanforda czy niemiecki Instytut Hasso Plattnera. To właśnie tam opracowano konkretne procesy i techniki Design Thinking, które umożliwiły wdrożenie tej metodologii w szerokim kontekście. Rozpoznawalność i popularność Design Thinking zawdzięcza się również współpracy firm takich jak IDEO z czołowymi uczelniami i instytutami badawczymi. David Kelley, współzałożyciel IDEO, wypromował tę metodologię, współpracując z Uniwersytetem Stanforda w celu formalizacji procesu kreatywnego projektowania, który z czasem przeszedł w nurt badań interdyscyplinarnych.

Dlaczego Design Thinking stał się kluczowy w XXI wieku

Dziś Design Thinking jest jednym z najważniejszych narzędzi w arsenale firm, które stawiają na innowacje. Ale dlaczego właściwie ta metodologia zyskała taką popularność? Przede wszystkim dlatego, że jej zastosowanie umożliwia przełamywanie barier i ograniczeń, które często wiążą się z bardziej tradycyjnymi podejściami do zarządzania projektami. Design Thinking stawia człowieka i jego potrzeby w centrum, co sprawia, że rozwiązania są bardziej intuicyjne, praktyczne i lepiej dopasowane do rynku. Tradycyjne podejścia do projektowania produktów i usług często opierają się na analizie danych historycznych, co może skutkować powielaniem starych rozwiązań. Design Thinking natomiast proponuje oparcie procesu decyzyjnego na głębokim zrozumieniu obecnych potrzeb i pragnień użytkowników. Dzięki temu firmy mogą unikać ryzyka tworzenia rozwiązań oderwanych od rzeczywistości, które nie mają szansy na skuteczne przyjęcie na rynku.

Jakie są założenia Design Thinking?

Design Thinking opiera się na trzech kluczowych założeniach:

• Koncentracja na użytkowniku – dogłębne zrozumienie zarówno uświadomionych, jak i nieuświadomionych potrzeb użytkowników.
• Kreatywna kolaboracja – spojrzenie na problem z wielu perspektyw poprzez współpracę interdyscyplinarnego zespołu, co pozwala na szukanie nowych rozwiązań i wyjście poza utarte schematy.
• Eksperymentowanie i testowanie hipotez – budowanie prototypów i częste zbieranie informacji zwrotnej od użytkowników w celu ciągłego udoskonalania rozwiązań.

Jaki jest cel Design Thinking?

Celem projektów realizowanych zgodnie z Design Thinking jest tworzenie rozwiązań, które są:

• Pożądane przez użytkowników – odpowiadają na realne potrzeby i problemy.
• Technologicznie wykonalne – możliwe do zrealizowania przy użyciu dostępnych technologii.
• Ekonomicznie opłacalne – przynoszą korzyści finansowe i są zrównoważone ekonomicznie.

Jak działa Design Thinking?

Proces Design Thinking rozpoczyna się od zbudowania interdyscyplinarnego zespołu, w którego skład wchodzą specjaliści z różnych dziedzin: inżynierowie, technolodzy, marketerzy, projektanci, socjolodzy i inni. Zespół ten krok po kroku realizuje kolejne etapy metody, korzystając z zestawu narzędzi i technik, aby wypracować optymalne do wdrożenia rozwiązanie.

Ścieżka prowadząca przez kolejne etapy nie musi być liniowa. Porażka na etapie prototypowania może wymagać powrotu do wcześniejszych etapów, takich jak generowanie pomysłów czy redefiniowanie problemu, co jest naturalną częścią procesu iteracyjnego.

Kto może skorzystać z Design Thinking?

Design Thinking jest przeznaczony dla firm, korporacji, fundacji, szkół, administracji publicznej – dla wszystkich organizacji, które poszukują innowacji poprzez wdrażanie oryginalnych rozwiązań opartych na głęboko rozpoznanych potrzebach użytkowników, zamiast kopiowania istniejących modeli.

Gdzie można zastosować Design Thinking?

Dzięki swojemu uniwersalnemu charakterowi, Design Thinking ma szerokie zastosowanie wszędzie tam, gdzie występują złożone problemy wymagające zintegrowanego podejścia. Łączy kompetencje z zakresu technologii, psychologii, projektowania, ergonomii, biznesu i innych dziedzin, aby sprostać wyzwaniom bez jednoznacznych rozwiązań.

Proces Design Thinking: zrozumieć, zdefiniować, wymyślić, zbudować i przetestować

Design Thinking to proces iteracyjny, co oznacza, że jest elastyczny i pozwala na powrót do wcześniejszych etapów, jeśli zajdzie taka potrzeba. Składa się z pięciu głównych kroków, które nadają tej metodologii struktury i pomagają zespołom projektowym w systematycznym osiąganiu postawionych celów. Poniżej przybliżam poszczególne fazy iteracji.

1. Perspektywa użytkownika poprzez empatię

Pierwszy krok to głębokie zanurzenie się w świecie użytkownika – jego marzeniach, obawach, codziennych wyzwaniach. W Design Thinking, szczególne znaczenie ma empatia, czyli sztuka patrzenia z perspektywy klienta. Uważna obserwacja i badania, które sięgają w głąb prawdziwych potrzeb człowieka. Zrozumienie zaczyna się tam, gdzie słowa zamieniają się w gesty, a wyobraźnia staje się mostem łączącym projektanta i użytkownika. Właśnie w ten sposób firma IDEO przystąpiła do projektowania systemu głosowania w Los Angeles, badając rzeczywistość osób starszych, niepełnosprawnych i mniej zaznajomionych z technologią – by ich głosy mogły zostać usłyszane.

Celem jest wejście w buty użytkowników, aby zidentyfikować ich potrzeby, problemy i motywacje, które wpływają na ich decyzje i zachowania. Kluczowe jest odkrycie zarówno świadomych, jak i ukrytych czynników kierujących ich wyborem.

Narzędzia i metody:

• Mapy empatii – pomagają w wizualizacji myśli, uczuć i doświadczeń użytkowników.
• Wywiady etnograficzne – polegają na obserwacji i rozmowach z użytkownikami w ich naturalnym środowisku.
• Obserwacje użytkowników – pozwalają zauważyć nieuświadomione nawyki i zachowania.
• Ankiety eksploracyjne – zbierają dane na temat preferencji i potrzeb szerszej grupy odbiorców.
• Analiza środowiska („hit the streets”) – bezpośrednie badanie kontekstu, w którym użytkownicy korzystają z produktów lub usług.

Warto unikać tradycyjnych grup fokusowych, ponieważ uczestnicy mogą racjonalizować swoje odpowiedzi i unikać krytyki. Zamiast tego, dyskretna obserwacja czy metody takie jak „service safari” mogą ujawnić spontaniczne zachowania i improwizowane rozwiązania użytkowników, które mogą stać się inspiracją dla nowych pomysłów.

2. Definiowanie problemu

Kiedy empatia odsłania prawdziwe oblicze potrzeb użytkowników, przychodzi czas na uchwycenie sedna problemu. To moment na sformułowanie Punktu Widzenia (Point of View) – klarownej myśli przewodniej, która stanie się kompasem dalszych działań. W tej fazie zespoły odkrywają, że problem nie zawsze leży na powierzchni, lecz często głęboko wpleciony jest w potrzeby, które nie mają głosu. Punkt Widzenia pozwala nie skupiać się na symptomach, ale na źródle wyzwań, dzięki czemu rozwiązania nie tylko odpowiadają na pytania, ale również budują fundament pod nową jakość doświadczeń.

Narzędzia i metody:

• Przeformułowanie problemu – spojrzenie na wyzwanie z innego punktu widzenia może diametralnie zmienić kierunek poszukiwań.
• Unikanie pochopnych wniosków – zbyt szybkie zdefiniowanie problemu może zawęzić pole widzenia i skierować zespół na niewłaściwy tor.
• Otwartość na niepewność – akceptacja wielu możliwych kierunków działań, zamiast skupiania się na jednym rozwiązaniu.

Techniki pomocnicze:

• „Re-framing the problem” – redefiniowanie problemu w inny sposób.
• Technika 5x „dlaczego” (5 Whys) – zadawanie pytania „dlaczego?” pięć razy, aby dotrzeć do źródła problemu.
• Mapowanie problemu na osi „jak?” vs „po co?” – pozwala zrozumieć cel i metody jego osiągnięcia.

3. Generowanie pomysłów i tworzenie koncepcji

To faza, w której wyobraźnia zostaje wypuszczona z wszelkich ram i ograniczeń. Tu rozkwitają śmiałe wizje i powstaje wachlarz możliwości. Design Thinking promuje swobodę myślenia, gdzie każdy pomysł – choćby najdziwniejszy – ma swoje miejsce i wartość. Techniki takie jak burza mózgów, mapa myśli czy SCAMPER stają się inspirującymi narzędziami, które otwierają nowe drogi do eksploracji. W tej kreatywnej przestrzeni idee wzbijają się ponad konwencje, pozwalając zespołowi odkrywać najśmielsze kierunki, które później można doszlifować i ukształtować.

Cel: zespół skupia się na generowaniu jak największej liczby potencjalnych rozwiązań dla zdefiniowanego problemu. Kluczowe jest pobudzenie kreatywności i otwartości na nieszablonowe myślenie, przy jednoczesnym wstrzymaniu się od krytyki i oceniania pomysłów.

Zasady efektywnej burzy mózgów:

• Zachęcanie do śmiałych pomysłów – nawet tych wydających się nierealistycznymi.
• Brak krytyki – każde rozwiązanie jest wartościowe na etapie generowania pomysłów.
• Budowanie na pomysłach innych – rozwijanie i łączenie różnych idei.
• Eliminowanie ego – skupienie się na wspólnym celu, a nie na indywidualnych ambicjach.
• Odrzucenie ograniczeń – koncentracja na rozwiązaniach i możliwościach.

Narzędzia i techniki:

• Brainstorming – klasyczna burza mózgów.
• Mapy myśli – wizualne przedstawienie połączeń między pomysłami.
• Metoda SCAMPER – modyfikowanie istniejących pomysłów poprzez zastępowanie, łączenie, adaptację itd.
• Technika „co by było, gdyby…” – eksplorowanie hipotetycznych scenariuszy.

4. Budowanie prototypów

Na tym etapie wizje zyskują formę – przybierają kształt modeli, szkiców, rysunków czy aplikacji. Prototypy są jak pierwsze wersje historii, pozwalając zespołowi szybko skonfrontować się z rzeczywistością. Zazwyczaj są skromne i proste, lecz ich potencjał tkwi w ich elastyczności. Dzięki prototypom zespół może dotknąć swoich pomysłów, przenieść je w świat realnych doświadczeń i odkryć, co działa, a co wymaga korekty. To etap, w którym rzeczywistość spotyka się z marzeniem, tworząc przestrzeń na rozwój i udoskonalenie.

Celem tego etapu jest przekształcenie wybranych pomysłów w namacalne prototypy, które mogą być przetestowane i ocenione przez użytkowników. Prototypowanie umożliwia szybkie weryfikowanie założeń i identyfikowanie ewentualnych problemów.

Charakterystyka prototypów:

• Prostota – nie muszą być skomplikowane ani w pełni funkcjonalne.
• Szybkość wykonania – umożliwia częste iteracje i modyfikacje.
• Elastyczność – łatwe do zmiany na podstawie feedbacku.

Formy prototypów:

• Fizyczne modele – wykonane z kartonu, papieru, drewna czy innych dostępnych materiałów.
• Prototypy cyfrowe – interaktywne makiety aplikacji czy stron internetowych.
• Storyboardy i scenariusze – przedstawiające procesy lub usługi w formie graficznej.
• Symulacje i odgrywanie ról – testowanie usług poprzez inscenizacje.

5. Testowanie

Ostatni etap to moment prawdy, gdzie użytkownik spotyka się z prototypem i sprawdza, czy projekt sprostał jego potrzebom. Testowanie jest żywym dialogiem między twórcą a odbiorcą, to szansa na dostrojenie się do prawdziwego rytmu użytkownika. Każda uwaga, opinia czy drobne wątpliwości stają się wskazówkami, prowadzącymi zespół ku rozwiązaniu, które będzie rezonować z autentycznymi potrzebami odbiorców. To proces iteracyjny – nieustanny powrót do źródła, do korzeni idei, by krok po kroku zbliżać się do perfekcji. W tej chwili projekt staje się czymś więcej niż tylko rozwiązaniem, staje się odpowiedzią na pragnienia, mostem między ideą a rzeczywistością, subtelnie i skutecznie odpowiadającym na potrzeby tych, dla których powstał.

Celem jest identyfikacja mocnych stron i obszarów wymagających poprawy poprzez prezentację prototypów użytkownikom i zbieraniu ich opinii oraz obserwacji interakcji z produktem lub usługą.

Kluczowe działania:

• Ustalanie kryteriów sukcesu – określenie, co oznacza udane rozwiązanie.
• Aktywne słuchanie – zwracanie uwagi na feedback zarówno werbalny, jak i niewerbalny.
• Analiza wyników – ocena czy rozwiązanie spełnia potrzeby użytkowników.
• Gotowość do iteracji – wprowadzanie zmian i powtórne testowanie.

Ważne aspekty testowania:

• Realne środowisko – testy powinny odbywać się w kontekście, w którym produkt będzie używany.
• Zaangażowanie interesariuszy – współpraca z różnymi działami (technicznym, prawnym, administracyjnym) w celu kompleksowej oceny.
• Dokumentacja obserwacji – zapisywanie uwag i spostrzeżeń dla przyszłych iteracji.

Iteracyjność procesu

Proces Design Thinking jest z natury iteracyjny. Oznacza to, że na podstawie wyników testów zespół może wrócić do poprzednich etapów, takich jak redefinicja problemu czy generowanie nowych pomysłów. Dzięki temu możliwe jest ciągłe doskonalenie rozwiązania, aż do osiągnięcia optymalnego produktu lub usługi, które są:

• Pożądane przez użytkowników – spełniają ich rzeczywiste potrzeby.
• Technologicznie wykonalne – możliwe do realizacji przy użyciu dostępnych technologii.
• Ekonomicznie opłacalne – przynoszą korzyści finansowe i są zrównoważone biznesowo.

Praktyczne Zastosowania Design Thinking

Design Thinking znajduje szerokie zastosowanie w wielu branżach – od technologii i zdrowia, po sektor publiczny i edukację. Poniżej przedstawię Ci kilka przykładów zastosowania Design Thinking, które miały wymierny wpływ na użytkowników.

Nowy system głosowania w Los Angeles

IDEO zostało zatrudnione do opracowania nowego systemu głosowania w Los Angeles County. Dzięki badaniom i testom firma stworzyła system łatwiejszy w obsłudze, dostosowany do osób starszych, niepełnosprawnych i mniejszości językowych. To przykład, jak Design Thinking pozwala rozwiązywać problemy społeczne, uwzględniając potrzeby różnych grup społecznych.

Poprawa jakości życia starszych osób w Danii

W Holstebro przeprowadzono projekt poprawy jakości usług cateringowych dla seniorów. Zastosowanie badań etnograficznych pozwoliło odkryć, że problem nie leżał wyłącznie w jakości jedzenia, ale także w braku kontaktu międzyludzkiego i wsparcia społecznego. Wprowadzenie nowych rozwiązań doprowadziło do wzrostu zamówień o 500% w pierwszym tygodniu, poprawiając zarówno jakość życia seniorów, jak i ich samopoczucie.

Embrace Global: ratowanie życia przedwcześnie urodzonych dzieci

W krajach rozwijających się, wysokie koszty inkubatorów uniemożliwiały ratowanie życia wielu przedwcześnie urodzonych dzieci. Dzięki innowacyjności zespołu Embrace Global, opracowano przenośny ogrzewacz, który kosztuje poniżej 25 dolarów, co umożliwia ratowanie życia niemowląt w regionach o ograniczonych zasobach. Ten przykład pokazuje, jak Design Thinking wpływa na globalne wyzwania.

Design Thinking a Management 3.0: dwa podejścia oparte na człowieku

Design Thinking i Management 3.0 tworzą duet, który tchnie świeżość i głębię w sposób, w jaki organizacje myślą o innowacji i współpracy. Management 3.0 to model zarządzania, który stawia człowieka w centrum, celebrując jego kreatywność, autonomię i unikalność. Ten sposób zarządzania opiera się na przekonaniu, że zadowolony i zaangażowany pracownik staje się motorem napędowym firmy, a jego satysfakcja odbija się na jakości pracy i efektach dla użytkowników. Management 3.0 traktuje pracowników jako współtwórców zmian, a nie jedynie wykonawców zadań.

Podobnie jak Design Thinking buduje empatię wobec użytkowników, Management 3.0 pogłębia empatię wobec pracowników, wprowadzając przestrzeń do dialogu, otwartości i twórczego eksperymentowania. Ten model zarządzania nie jest sztywną strukturą, lecz żywym organizmem – wspiera autonomię zespołów, umożliwia swobodne eksplorowanie pomysłów i uczy odpowiedzialności za wyniki, nie ograniczając przy tym swobody działania.

Integracja Design Thinking i Management 3.0 to symbioza, która tworzy kulturę sprzyjającą innowacji, zbudowaną na fundamentach wzajemnego zrozumienia i otwartości na potrzeby użytkowników oraz pracowników. W tym połączeniu kryje się obietnica: satysfakcja pracowników rośnie, przepływ pracy staje się bardziej płynny, a zaangażowanie zespołu – bardziej autentyczne. Oba podejścia razem tworzą przestrzeń, gdzie innowacja staje się codziennością, a człowiek – siłą sprawczą, która nadaje sens każdemu projektowi.

Dlaczego warto stosować Design Thinking?

Design Thinking to metodologia, która otwiera drzwi do tworzenia rozwiązań osadzonych w prawdziwych potrzebach użytkowników. Oparty na empatii i iteracyjności, ten proces pozwala zespołom na swobodne eksperymentowanie, prowadząc do nieustannego udoskonalania i przeobrażania produktów. Zmienia sposób, w jaki organizacje myślą o innowacjach, inspirując do tworzenia rozwiązań, które mogą wzbogacić życie użytkowników, podnosząc jego jakość na poziomie osobistym i społecznym.

W połączeniu z filozofią Management 3.0 oraz otwartością na testowanie i prototypowanie, Design Thinking staje się narzędziem o wyjątkowej sile wspierającej rozwój firm, kształtowanie edukacji i pogłębianie rozwoju osobistego. To podejście, które sięga przyszłości – warte wdrożenia na każdym etapie działalności, od projektowania produktów po tworzenie polityki społecznej. Jak kompas dla kreatywnych umysłów, Design Thinking wskazuje drogę do bardziej empatycznego i świadomego świata.

Szkolenia Design Thinking i Management 3.0 są niezwykle skutecznym narzędziem wspierającym pracę zespołów oraz liderów, zapewniając doskonałe podstawy do wdrażania innowacyjnych rozwiązań. Szkolenia, zarówno online, jak i stacjonarne, certyfikowane i prowadzone przez ekspertów, pozwalają zdobyć praktyczną wiedzę oraz doskonalić kluczowe kompetencje. Niezależnie od branży, od firm przez administrację po uczelnie, szkolenia interpersonalne oraz coaching biznesowy pomagają liderom skuteczniej zarządzać zespołami i dążyć do wzmacniania współpracy między działami.

Centrum Psychologii Stosowanej, ekspert w dziedzinie szkoleń i doradztwa, od lat wspiera firmy i instytucje, oferując szeroki wachlarz szkoleń z zakresu zarządzania zespołem, obsługi klienta, technik sprzedaży oraz profesjonalnej komunikacji. Szkolenia certyfikowane, kursy menedżerskie oraz sesje coachingowe wspierają rozwój osobisty i zawodowy uczestników, pomagając firmom i ich liderom w budowaniu kultury zorientowanej na ludzi, wzajemne zrozumienie i otwartość na innowacje.

Design Thinking, gdy połączy się z Management 3.0, sprzyja kreowaniu środowiska pracy, w którym wartości takie jak empatia, iteracyjność oraz skuteczna komunikacja interpersonalna stają się codzienną praktyką. Dziękuję bardzo za Twój czas, który poświęciłeś na zapoznanie się treścią tego artykułu.