FOMO – czym jest i dlaczego je odczuwamy?

Media społecznościowe a FOMO

Ile czasu spędzasz na przeglądaniu mediów społecznościowych? W jakim celu zaglądasz na media? Przeciętna osoba spędza 147 minut dziennie w mediach społecznościowych, to około 2,5 godziny dziennie. Czego szukamy i na co zwracamy uwagę w tych mediach? Spoglądamy na naszych znajomych, rodzinę, celebrytów czy influencerów. To nasze okno na świat lub raczej dziurka od klucza przez którą podglądamy wszystkich. Jesteśmy bardziej świadomi niż kiedykolwiek, tego, jak inni żyją i co robią. Każdy wyjazd, impreza, wakacje czy nawet posiłek w restauracji jest dokumentowany, aby cały świat mógł go zobaczyć. Czy oglądając kiedyś relację znajomych z wakacji pomyślałeś, że Ty też powinieneś być na wycieczce, a nie w pracy? Że coś Cię omija lub coś jest z Tobą nie tak, że spędzasz czas w inny, o wiele bardziej nudny sposób? Jak nazwać to uczucie?

U niektórych osób nieustanny napływ informacji i poczucie ominięcia tych wydarzeń może prowadzić do odczuwania FOMO (ang. fear of missing out), czyli lęku przed przegapieniem czegoś istotnego. Choć FOMO nie jest jeszcze uznawane za stan zaburzenia psychicznego, to może bezpośrednio oddziaływać na zdrowie psychiczne, jak i fizyczne. Media społecznościowe często przyczyniają się do tego zjawiska, jednak nie są jego jedynym źródłem. Poczucie potrzeby dopasowania się i przynależności istniało na długo przed pojawieniem się Internetu. Jeśli często doświadczasz FOMO, istnieją sposoby na radzenie sobie z tym uczuciem. Chcesz poznać szczegóły? Zapraszam do przeczytania artykułu.

Czym jest FOMO? 

Według World Journal of Clinical Cases termin „fear of missing out” zyskał popularność w 2004 roku, kiedy uruchomiono Facebooka. Była to jedna z pierwszych dużych platform online, gdzie ludzie mogli publicznie pokazywać swoje życie i aktywności poprzez wrzucanie zdjęć i aktualizacje statusu.

Na początku XXI wieku zaczęto używać terminu FOMO aby opisać zjawisko związane z korzystaniem z serwisów społecznościowych. W miarę wzrostu naszej aktywności w mediach społecznościowych, termin ten zyskał na znaczeniu – twierdzi dr Natalie Christine Dattilo, założycielka Priority Wellness Group i wykładowczyni psychologii na Harvardzie.

„FOMO obejmuje zarówno poczucie pominięcia czegoś, które wywołuje niepokój, jak i kompulsywne zachowania, takie jak ciągłe sprawdzanie i odświeżanie stron w celu utrzymania kontaktów społecznych i bycia na bieżąco,” – dodaje. „Jest to ściśle związane ze strachem przed wykluczeniem społecznym lub ostracyzmem, który istniał na długo przed erą mediów społecznościowych.”

Jaka jest historia FOMO?

Choć FOMO zyskało na znaczeniu wraz z pojawieniem się mediów społecznościowych, uczucie lęku przed ominięciem czegoś ważnego istnieje znacznie dłużej. Dr Erin Vogel podkreśla, że ludzie od zawsze pragnęli czuć przynależność do grupy. Psychologowie badając FOMO, koncentrują się na wpływie poczucia przynależności na naszą samoocenę. „Gdy czujemy, że jesteśmy częścią społeczności i że inni nas akceptują, poprawia się nasze samopoczucie. Natomiast brak tego poczucia akceptacji pogarsza nasze samopoczucie” – mówi dr Vogel.

Pierwsze użycie określenia FOMO przypisuje się Patrickowi McGinnisowi, który użył go w artykule dla magazynu Harvard Business School -The Harbus, w 2004 roku. W swoim artykule użył terminu „fear of missing out”, aby wyjaśnić, dlaczego ludzie często planują sobie zbyt wiele zadań.

Czy mam objawy FOMO?   

Chociaż FOMO nie jest obecnie diagnozowalnym stanem, może manifestować się poprzez konkretne objawy, jak wskazuje raport z 2021 r. w Technological Forecasting and Social Change.

• Kompulsywne sprawdzanie mediów społecznościowych, aby dowiedzieć się, co robią inni
• Odczuwanie negatywnych emocji podczas porównywania swojego życia z życiem przedstawianym przez innych w mediach społecznościowych
• Psychiczne wyczerpanie spowodowane korzystaniem z mediów społecznościowych

Według dr Erin’a Vogel’a inne objawy FOMO mogą obejmować:

• Nadmierne planowanie, próbując być zawsze i wszędzie w miejscach, gdzie coś się dzieje
• Wycofanie się z kontaktów społecznych offline
• Fizyczne zmęczenie i poczucie pustki
• Uczucie smutku, niepokoju lub przygnębienia
• Trudności z koncentracją i zapamiętywaniem
• Problemy z zasypianiem

Co wzmacnia FOMO?

Media społecznościowe nie są jedynym czynnikiem powodującym FOMO. Na przykład, możesz otrzymać zaproszenie na imprezę, na którą niekoniecznie masz ochotę iść, ale mimo to pójdziesz, aby nie czuć się pominiętym, gdy znajomi będą o niej rozmawiać po weekendzie. Media społecznościowe ułatwiają pojawienie się FOMO, ale ludzie doświadczali tego zjawiska od zawsze.

Oto kilka przykładów sytuacji, które mogą sprawić, że czujemy się wykluczeni:

• Niezrozumienie żartu, który rozśmiesza resztę grupy
• Brak zaproszenia na wydarzenie
• Przegapienie koncertu, atrakcji lub wydarzenia kulturalnego
• Przegapienie jakiejś okazji, np. wyprzedaży w ulubionym sklepie

Psychologia FOMO

Poczucie przynależności jest jedną z podstawowych potrzeb człowieka. W jednym z badań skupiających się na nastoletnich dziewczętach określono tę potrzebę jako „głód społeczny” (ang. social hunger). Poczucie więzi społecznej i satysfakcja z budowania relacji z innymi, czyli przeciwieństwo FOMO, jest powiązane z dłuższym i zdrowszym życiem.

Dlaczego poczucie przynależności ma pozytywny wpływ na nasze zdrowie? Naukowcy twierdzą, że dobre relacje z innymi w świecie offline obniża stres, co korzystnie wpływa zarówno na układ nerwowy, jak i układ odpornościowy. Z drugiej strony, uczucie FOMO działa na mózg podobnie jak inne stany lękowe, aktywując reakcję „walcz lub uciekaj”. Mózg interpretuje zagrożenie społeczne w postaci odrzucenia, pominięcia jako zagrożenie i wprowadza nas w stan gotowości. Nasz układ nerwowy jest pobudzony, co prowadzi do dyskomfortu i motywacji do znalezienia ulgi. Poszukiwanie ulgi często prowadzi ludzi do zachowania redukującego napięcie. W tym przypadku z pomocą przychodzą ulubione aplikacje – media społecznościowe. Niestety, szukając ulgi w ten sposób, jedynie podtrzymujemy lub nawet wzmacniamy lęk. FOMO zostało również powiązane z problemami zdrowia psychicznego, takie jak depresja, większy stres i mniejsza satysfakcja z życia.

Ważne jest, aby wiedzieć, że media społecznościowe takie jak Instagram, Facebook i Tik Tok, to silna machina uzależniająca behawioralnie. Gdy widzimy posty, które nas uszczęśliwiają lub gdy ktoś polubi nasze posty, to poziom dopaminy wzrasta, aktywując układ nagrody w mózgu. Publikowanie w mediach społecznościowych i otrzymywanie pozytywnych opinii poprzez komentarze, polubienia i obserwacje jest bardzo satysfakcjonujące dla mózgu, więc ciągle tego szukamy. To sprawia, że nie jest nam łatwo wyrwać się z błędnego koła uzależnienia napędzanego też przez FOMO. Zamiast szukać szczęścia w budowaniu zdrowych relacji w realu, karmimy się okruchami relacji w mediach społecznościowych.

Kto jest najbardziej narażony na FOMO?

Największe ryzyko doświadczania FOMO, czyli strachu przed odsunięciem, występuje wśród młodzieży. To właśnie młodzi ludzie najczęściej odczuwają wykluczenie i mają tendencję do porównywania się z rówieśnikami. Spędzają oni więcej czasu na portalach społecznościowych niż inne grupy wiekowe, co w połączeniu z ich większą wrażliwością oraz potrzebą akceptacji społecznej i przynależności, czyni ich szczególnie wrażliwymi.

Jednakże, zjawisko FOMO nie ogranicza się tylko do młodych osób. Osoby często korzystające z mediów społecznościowych, niezależnie od wieku, są bardziej narażone na FOMO niż te, które używają ich rzadko. Badania z 2017 roku wskazują, że osoby o ekstrawertycznej osobowości i wysokim poziomie ambicji mogą być bardziej skłonne do nadużywania mediów społecznościowych w porównaniu do introwertyków.

Osoby zmagające się z lękiem społecznym również są w grupie ryzyka. Wynika to z ich skłonności do unikania interakcji społecznych oraz polegania na mediach społecznościowych jako narzędziu do nawiązywania kontaktów i zmniejszania uczucia izolacji.

W społeczeństwach bardziej kolektywistycznych, gdzie większy nacisk kładzie się na dobro grupy niż jednostki, FOMO może manifestować się inaczej niż w społeczeństwach indywidualistycznych, które promują niezależność i osiągnięcia osobiste. Dodatkowo, w kontekście technologicznym, rozwój nowych platform mediów społecznościowych oraz aplikacji mobilnych może zaostrzać odczucie FOMO. Przykładowo, pojawienie się funkcji takich jak „story” czy „live” na różnych platformach zwiększa presję, by „być na bieżąco” i uczestniczyć w wydarzeniach w czasie rzeczywistym.

Jak radzić sobie z FOMO?

Gdy już wiesz, czym jest FOMO i skąd się bierze, pojawia się pytanie: co z tym zrobić? Jeśli doświadczasz FOMO, te rady mogą być dla Ciebie pomocne, aby minimalizować występowanie tego stanu w Twoim życiu.

1. Pamiętaj, że w mediach społecznościowych widzisz tylko wybrane fragmenty czyjegoś życia. Życie innych ludzi jest tylko ekscytujące i idealne na migawkach zdjęć i w opisach statusów czy w relacjach. Ludzie zazwyczaj nie publikują codziennych, zwyczajnych aspektów swojego życia, takich jak praca przy komputerze czy sprzątanie, ponieważ nie jest to porywające i ciekawe. Załóż sobie mentalny filtr na wszystkie treści płynące z mediów.
2. Skup swoją energię na relacjach i aktywnościach, które Cię spełniają i mają na Ciebie dobry wpływ. Masz do wyboru, albo spędzasz swój czas na ciekawych aktywnościach, które powodują, że żyjesz albo żyjesz życiem innym ludzi tracąc swój czas i swoje życie.
3. Rozpoznaj, co powoduje u Ciebie FOMO. Jeśli odkryjesz, że Twój telefon jest jego źródłem, spróbuj odkładać go w innym pomieszczeniu niż przebywasz i dąż do ograniczenia czasu korzystania z niego. Jeśli to jakaś osoba regularnie wywołuje u Ciebie FOMO, rozważ ograniczenie czasu spędzanego w jej towarzystwie.
4. Skonsultuj swój problem z terapeutą. Terapia poznawczo-behawioralna (CBT) może pomóc w zmianie nawyków prowadzących do FOMO, takich jak nadmierne korzystanie z mediów społecznościowych. CBT polega na pracy z terapeutą w celu zbadania emocji, myśli i działań, aby odzyskać poczucie kontroli.
5. Pielęgnuj poczucie przynależności. Wzmacnianie więzi społecznych i co za tym idzie, wzmocnienie poczucia przynależności może pomóc w poczuciu większej kontroli i bezpieczeństwa.
6. Podejmij się wyzwania i wprowadź eksperymentalny dzień lub godziny bez mediów społecznościowych. Gdy wprowadzisz ten nawyk to pojawi się nagle pustka lub poczucie rozdrażnienia, nie będziesz wiedział co zrobić ze sobą i ze swoimi dłońmi. Bardzo dobrze, ponieważ jest to uczucie odstawienne, dlatego uzupełnij to puste miejsce czymś przyjemnym, co czyni Cię szczęśliwym i utrzymuje radość na dłużej. Praktykuj to systematycznie i sprawdzaj swoje samopoczucie. Odzyskaj własną równowagę.
7. „Jeśli chodzi o leczenie FOMO, głównym celem powinna być kontrola, a nie abstynencja. Bądź świadomy i uważny w korzystaniu z mediów społecznościowych. Zauważ, które konta lub aplikacje sprawiają, że czujesz się gorzej i przestań je obserwować lub usuń.” – twierdzi dr Dattilo.

FOMO może być destrukcyjnym uczuciem i powodować spadek zadowolenia z Twojego życia. Dlatego warto mieć świadomość, na czym polega ten problem i jak można mu zaradzić. W dzisiejszych czasach prawie wszyscy posiadają konta na portalach społecznościowych – jesteśmy mocno narażoną generacją. Pamiętajmy, aby wyznaczać sobie racjonalny limit czasu spędzonego przed ekranem. Jeśli dopadnie Cię FOMO, pamiętaj o wymienionych wyżej radach i spróbuj wykorzystać którąś z nich we własnym życiu. Jeśli jesteś zainteresowany tym tematem, chcesz zgłębiać swoją wiedzę i rozumieć coraz więcej mechanizmów psychologicznych – obserwuj naszą stronę internetową www.szkoleniacps.pl i skorzystaj ze szkoleń prowadzonych przez nasz zespół. Do zobaczenia!