Jak zmotywować studenta do zajęć zgodnie z duchem Dialogu Motywującego?

Dialog Motywujący w rozmowach edukacyjnych

W trakcie realizacji zajęć dbamy o wysoki poziom gotowości do uczestnictwa w nauce, dlatego stosujemy otwartą dyskusję w duchu Dialogu Motywującego. Wzmacniamy studentów jako równoprawnych partnerów w dyskusji. W trakcie dyskusji zadajemy pytania otwierające, dowartościowujemy postawy, zaangażowanie i wiedzę. Stosujemy selektywną uwagę. Motywujące, wydobywające i wspierające podejście do studenta pozwala przygotować go do zajęć. Ustalenie zasad pracy, współpracy, przebiegu zajęć, formy zaliczenia warunkuje studentów do funkcjonowania w oparciu o wcześniej przyjęte normy pracy. Przypominanie i usystematyzowanie wiedzy wpływa na utrwalenie materiału, docenienie najlepiej przygotowanych studentów i podciągniecie się studentów z brakami w przygotowaniu. W trakcie prowadzonej rozmowy wstępnej wykładowca zachowuje postawę empatii, współpracy i wsparcia. Każdy przejaw budowania pozytywnego klimatu współpracy wpływa na zaangażowanie, odpowiedzialność i morale zespołu. Wystarczy 10 minut luźnej i pełnej szacunku rozmowy aby zmniejszyć napięcie emocjonalne i stres u studentów. Im mniej stresu negatywnego tym notujemy wyższe efekty uczenia się.

Duch Dialogu Motywującego w edukacji

Gdy przyjmujemy ludzi takimi, jakimi są, czynimy ich gorszymi. Gdy natomiast traktujemy ich tak, jakby byli tym, czym powinni, wydobywamy z nich to co najlepsze, na co ich stać.

Johann Wolfgang Goethe

Dialog Motywujący może być jedynie zbiorem narzędzi i technik jeżeli nie będzie praktykowany w oparciu o ducha DM. Czym wobec tego jest duch DM? To nastawienie, postawa i stan emocjonalny wykładowcy, który prowadzi rozmowę z wykorzystaniem narzędzi i technik DM. Cztery powiązane ze sobą 4 wymiary: Partnerstwo, Akceptacja, Współczucie, Wywołanie tworzą ten stan emocjonalny i postawę rozmówcy. Duch DM jest wywodzi się z podejścia skoncentrowanego na osobie i bezwarunkowej akceptacji jaką proponował Carl Rogers w psychologii humanistycznej. W rozmowie w duchu DM specjalista stwarza odpowiednie warunki do wzrastania zasobów pacjenta a sam specjalista jest pełen empatii, akceptacji, współczucia i partnerstwa. Rozmowa prowadzona w takim klimacie sprzyja motywacji i wiary we własne siły osób, które stoją przed decyzją zmiany swojego zachowania.

Partnerstwo

Pierwszy aspekt ducha DM to partnerstwo. Każdy rozmówca jest dla nas partnerem. Nie prowadzimy rozmowy ze studentami z perspektywy  nieomylnego i wszechwiedzącego eksperta, nie jesteśmy też pouczającym, podpowiadającym, wskazującym czy straszącym nauczycielem. Rozmowa zgodna z DM jest aktywną współpracą dwóch partnerów (ekspertów). Ekspert od prowadzenia rozmowy w duchu DM i ekspert od procesu uczenia się – student. Osoba z którą rozmawia wykładowca jest najlepszym ekspertem od swojego życia. Zna siebie najlepiej i posiada wszelkie możliwe zasoby aby dokonać zmiany. Osoba rozmawiająca w duchu DM jest towarzyszem i wsparciem. Specjalista DM nie namawia, nie nakłania, nie przekonuje ani nie starszy. Specjalista DM jest zainteresowany światem studenta, otwarty na współpracę, akceptujący i badający proces uczenia się w jakim znajduje się student.  Przyjazna atmosfera w której student może otworzyć się na rozmowę i zaangażuje się w poszukiwanie rozwiązań zmiany zachowania to duch DM. Do tego celu Specjalista DM posługuje się metaforami, porównaniami, pytaniami otwierającymi, odzwierciedleniami i dowartościowaniem.  Rozmowa partnerska przypomina bardziej taniec w którym osobą pilnującą tempa jest sam student. Specjalista nie jest zapaśnikiem, który przepycha się ze studentem ale jest partnerem który pozwala się prowadzić i od czasu do czasu przejmuje za zgodą studenta prowadzenie w tańcu. W Partnerstwie odnajdziemy szacunek i akceptację dla osoby i jej przeżyć.

Akceptacja

Syntezą kolejnego wymiaru ducha DM jest postawa akceptacji, którą rozumiemy jako początkową zgodę na wszelkie zachowania studenta: „Akceptujemy wszelkie zachowania studenta, jednak akceptacja nie oznacza zgody na brak zmiany”. Akceptacja wpisuje się ściśle w zasadę partnerskich rozmów. Akceptując zachowanie studenta nie musisz nic w nim zmieniać, nie musisz do niczego przekonywać i na nic namawiać. On jest doskonały, natomiast czasami wybiera złe zachowania, które podlegają korekcie. Nie sam człowiek powinien się zmieniać, jedynie powinien korygować swoje zachowanie. Dlatego na samym początku rozmowy bardzo ważne wydaje się aby uszanować różnice w wyborach studenta, jego poglądach, sposobie radzenia z trudnymi sytuacjami, czy braku świadomości na temat pożądanej zmiany. Gdy student poczuje pełną akceptację, to będzie ufał nam, a w konsekwencji otworzy się na zmianę. Rozwijając akceptację warto skorzystać ze spostrzeżeń Carla Rogersa. Rozwija on termin akceptacji i wplata w tę postawę – bezwarunkową wartość każdego człowieka. Każdy człowiek ma wpisane najwyższe wartości. Patrząc na człowieka z perspektywy najwyższej wartości nie będziemy go oceniać, krytykować, czy porównywać, ponieważ on sam w sobie stanowi unikatową wartość. Kolejna postawa wzmacniająca akceptację to trafna empatia, dzięki której staramy się aktywnie wniknąć w zrozumienie tej osoby i spojrzeć na swoje problemy, możliwości i ograniczenia jej oczami. Wspieranie autonomii to następna postawa specjalisty dbającego o akceptację. Każdy z nas potrzebuje swoistej przestrzeni do własnych poglądów, zachowań, decyzji. To prawo do samodeterminacji i stanowienia o sobie.  Nikt nie lubi być przekonywany i namawiany, ale ludzie lubią się zmieniać wtedy gdy sami o tym decydują. Zwroty typu: „Nie może Pan tak robić”, „Co Wam strzeliło do głowy, pamiętajcie żeby to było ostatni raz”, „Nie możesz pić, palić”, „Nie pozwolę na to” itp. są przeciwieństwem dbania o autonomię studenta zgodną z duchem DM. Ostatnią postawą wspierająca akceptację jest dowartościowanie. Koncentracja specjalisty na mocnych stronach, zasobach i sukcesach. Wzmacnianie najdrobniejszych przejawów zmiany i wspieranie studenta w zmianie. Ten kolarz czterech postaw: bezwarunkowej wartości człowieka, wyrażania trafnej empatii, wspieranie autonomii i pełne szacunku dowartościowanie tworzą naturalną akceptację w której nasz pacjent rozwija się w kierunku pożądanej zmiany.

Współczucie

Kolejny element ducha DM to bezinteresowne i nastawione na studenta współczucie. Skoncentrowani na studencie i w pełni zaangażowani we wspieranie jego dobra i realizacji adaptacyjnych potrzeb.

Wywołanie

Wiele rozmów edukacyjnych skoncentrowanych jest na deficytach. Rozpoznaje się niedoskonałości, braki, trudności i przeszkody po to aby powiedzieć rozmówcy: „ja jestem ekspertem a Ty jeszcze musisz długo się uczyć”, „jesteś niewystarczający mądry, nie masz wiedzy ani umiejętności”. W edukacji opartej na DM często w debriefingu padają pytania typu: „Co wam przeszkadzało?”, „Co poszło nie tak?”, „Co wyszło źle?”. Niejednokrotnie słyszymy stwierdzenia wykładowców: „To zrobiliście źle”, „W tym miejscu powinniście zmienić…”. Z kolei pacjent słyszy od lekarza: „Dlaczego Pan się tak zachowuje?”, „Nie widzi Pan, że zniszczona jest Pana wątroba?” „Za dużo Pan pali”. Po takich pytaniach i stwierdzeniach w większości pacjenci czy studenci wydobędą z siebie braki i niedostatki. Ich poczucie wartości obniży się a zaangażowanie we współpracę zmaleje. Taki jest efekt wywoływania negatywów. Być może mamy bardzo dobre intencje, bo przecież chcemy kogoś czegoś nauczyć, kogoś przed czymś ostrzec, jednak uzyskujemy odwrotny do zamierzonego efekt. Zamiast współpracy i aktywności mamy wycofanie i brak zaangażowania. Jak temu zaradzić? Skoncentrować się na zasobach i mocnych stronach. W duchu DM wywołanie dotyczy wyłącznie zasobów i mocnych stron, które z pewnością posiada każdy pacjent i student. To co potrzebne jest do nauki istnieje już w studencie. To co jest potrzebne do zmiany zachowania istnieje już w pacjencie. Wystarczy tylko razem pochylić się nad tym kierunkiem i to wydobyć. To piękna przygoda poszukiwania „skarbu” w której bierzesz udział, to tak jak poszukiwanie złota. Gdy Twój student odkryje żyłę złota to z pewnością będzie zainteresowany aby kopać dalej a jego motywacja do edukacji znacząco wzrośnie.

Podczas symulacji medycznej a szczególnie w prebriefingu i debriefingu wywołanie stanowi kluczowy element metodologii zajęć. Dlatego na tym etapie procesu symulacji medycznej nie prowadzimy wykładu, bo nie chcemy prowadzić edukacji poprzez deficyty, czyli wkładanie do głowy studentów czegoś czego w założeniu wykładowcy studenci nie  posiadają. W założeniach DM wierzymy, że w osobie znajdują się duże pokłady wiedzy i doświadczenia z których studenci mogą czerpać i wydobywać.

Podczas rozmowy wstępnej używaj następujących narzędzi komunikacyjnych:

• pytania otwierające;
• pytania doprecyzowujące;
• pytania zamknięte;
• odzwierciedlenia;
• dowartościowania;
• parafrazy;

Forma prowadzenia rozmów:

• rozmowa prowadzona w kręgu;
• dyskusja i współpraca;
• analiza własnych doświadczeń;
• rozmowa sokratejska;

Dialog Motywujący – przykłady komunikatów

Poniżej podaję próbkę przykładowych komunikatów w duchu Dialogu Motywującego.

Kluczowe zdania studenta w niezgodzie i przykładowe reakcje instruktora lub wykładowcy na tę niezgodę.  Gdy słyszysz język pełen niezgody to uważaj na swoje reakcje, ponieważ umiejętne reagowanie na ten język może osłabić lub nasilić niezgodę u studenta.

• S: Nie nauczyłem się na zajęcia.

Jak możesz zareagować?

• Pytanie: „Jak chciałbyś uzupełnić brakujące informacje?”
• Odzwierciedlenie: „Zastanawiasz się jak możesz uczestniczyć w zajęciach.”
• Dowartościowanie: „Dziękuję za informację, bardzo dobrze, że otwarcie musisz o poziomie swojego przygotowania.”

• S: Przepraszam, ale nie jestem przygotowany.

Jak możesz zareagować?

• Pytanie: „Jak chciałbyś rozwiązać tę sytuację?”
• Odzwierciedlenie: „Chciałbyś uczestniczyć w zajęciach.”
• Dowartościowanie: „Dziękuję za szczerość.”

• S: Te zajęcia z symulacji medycznej są za trudne, wolę uczyć się w szpitalu.

Jak możesz zareagować?

• Pytanie: „Jak wyobrażasz sobie przygotowanie się do pracy z trudnymi przypadkami klinicznymi?”
• Odzwierciedlenie: „Zależy Ci na opanowaniu zajęć metodą symulacji medycznej.”
• Dowartościowanie: „Podoba mi się w Tobie świadomość, że wiesz co jest dla Ciebie dobre.”

• S: Czy możemy skończyć zajęcia wcześniej? My to wszystko już wiemy.

Jak możesz zareagować?

• Pytanie: „Skąd taki pomysł?”
• Odzwierciedlenie: „Zależy Wam na tym abyśmy porozmawiali o czymś nowym.”
• Dowartościowanie: „Doceniam to jak dużo już wiecie.”

• S: W czym pomoże mi ćwiczenie sztucznych scenek?

Jak możesz zareagować?

• Pytanie: „Dobre pytanie. Jak myślisz w czym może pomóc?”
• Odzwierciedlenie: „Zastanawiasz się nad praktycznością ćwiczeń.”
• Dowartościowanie: „Brawo, szukasz praktycznych rozwiązań.”

• S: Dzisiaj nie jestem w stanie być pielęgniarką numer 1

Jak możesz zareagować?

• Pytanie: „Wobec tego jaką rolę dzisiaj chciałabyś pełnić?”
• Odzwierciedlenie: „Każda rola tylko nie pielęgniarka nr 1”
• Dowartościowanie: „Super, że potrafisz o siebie zadbać”

• S: Dlaczego ciągle mnie Pani wybiera do tej roli?

Jak możesz zareagować?

• Pytanie: „Jak myślisz, czym jest to spowodowane?”
• Odzwierciedlenie: „Zastanawiasz się jaki jest powód obsadzenia Cię w tej roli.”
• Dowartościowanie: „Jesteś bardzo precyzyjna i potrafisz dobrze zarządzać zespołem.”

• S: Nie mogę być najlepszy bo zaraz będą chcieli ode mnie większej aktywności

Jak możesz zareagować?

• Pytanie: „To ciekawe, skąd takie wnioski?”
• Odzwierciedlenie: „Hmm… aktywność nie jest mocną stroną.”
• Dowartościowanie: „Jak to dobrze, że zespół ma Ciebie.”

• S: Czy muszę być na wszystkich zajęciach?

Jak możesz zareagować?

• Pytanie: „A co Ty o tym sądzisz?”
• Odzwierciedlenie: „Myślisz o tym aby nie być na wszystkich zajęciach.”
• Dowartościowanie: „Jesteś bardzo praktyczna i konkretna.”

• S: Nie zależy mi na ocenie

Jak możesz zareagować?

• Pytanie: „Jakie oceny byłby dla Ciebie najlepsze?”
• Odzwierciedlenie: „Możesz dostać każdą ocenę i nie robi to na Tobie żadnego wrażenia.”
• Dowartościowanie: „Brawo, znasz swoje potrzeby.”

• S: Wolę być obserwatorem

Jak możesz zareagować?

• Pytanie: „Co konkretnie chciałbyś obserwować podczas realizacji scenariusza z pacjentem z ostrym bólem brzucha?”
• Odzwierciedlenie: „Dobrze czujesz się w roli obserwatora.”
• Dowartościowanie: „Nie ma to jak dobra obserwacja.”

• S: Mogę nauczyć się umiejętności medycznych i bez tego całego Centrum Symulacji Medycznej.

Jak możesz zareagować?

• Pytanie: „Jaki masz na to plan?”
• Odzwierciedlenie: „Centrum Symulacji Medycznej jest w ogóle bezużyteczne.”
• Dowartościowanie: „Super. Wiesz, że jest wiele dróg nauki.”

• S: Nie potrzebuję i nie chcę poświęcać tak dużo czasu aby dostać dobrą ocenę

Jak możesz zareagować?

• Pytanie: „Jak sobie wyobrażasz przygotowanie na zajęcia?”
• Odzwierciedlenie: „ Oceny nie są dla Ciebie ważne.”
• Dowartościowanie: „Jesteś świadoma swoich potrzeb. Brawo.”

• S: To nieprawda, przedstawiłam się pacjentowi i zapytałam o zgodę pacjenta

Jak możesz zareagować?

• Pytanie: „Co myślisz o tym aby przesłuchać nagrania na debriefingu?”
• Odzwierciedlenie: „Przedstawiłaś się i zapytałaś pacjenta o zgodę.”
• Dowartościowanie: „Jesteś asertywna, Super.”

• S: Scenariusz był źle prowadzony

Jak możesz zareagować?

• Pytanie: „Co byś w nim poprawiła?”
• Odzwierciedlenie: „Analizujesz poprawność realizacji scenariusza.”
• Dowartościowanie: „Świetnie. Jesteś uważna”

• S: Głos pacjenta nie był wyraźny, zresztą dużo hałasów docierało ze sterowni

Jak możesz zareagować?

• Pytanie: „Jak sobie z tym poradziliście?”
• Odzwierciedlenie: „Mimo że docierało do Was sporo hałasów ze sterowni to wasze działania były bardzo profesjonalne i zgodne z procedurą i algorytmem.”
• Dowartościowanie: „Jesteście opanowani, nawet w niesprzyjających warunkach potrafi działać pewnie. Brawo. Dziękuję za waszą pracę.”

• S: Ja nie nadaję się do tego zawodu

Jak możesz zareagować?

• Pytanie: „Do jakiego zawodu według Ciebie nadajesz się?”
• Odzwierciedlenie: „Zastanawiasz się nad zawodem dla siebie.”
• Dowartościowanie: „Brawo, mówisz otwarcie o swoich wątpliwościach.”

• S: Nie potrafię tego wykonać

Jak możesz zareagować?

• Pytanie: „A co zrobiłaś najlepiej w tym zadaniu?”
• Odzwierciedlenie: „Z jednej strony uważasz, że nie potrafisz tego dokonać a z drugiej strony zadanie zostało wykonane zgodnie z założeniem…”
• Dowartościowanie: „Oj… Jesteś bardzo ambitna.”

• S: Boję się, że pomylę się i co wtedy?

Jak możesz zareagować?

• Pytanie: „Co mogłoby się stać?”
• Odzwierciedlenie: „Dbasz o poprawne wykonanie zadania.”
• Dowartościowanie: „Jak to dobrze, że bierzesz rożne warianty przebiegu zadania.”

• S: Przecież ćwiczyliśmy to już kilka razy, po co mamy robić ciągle to samo?

Jak możesz zareagować?

• Pytanie: „No właśnie, po co?”
• Odzwierciedlenie: „Ach na tych symulacjach tyle razy trzeba ćwiczyć to samo…”
• Dowartościowanie: „Jesteście otwarci na nowe wyzwania. Super.”

• S: Ja nie chce ćwiczyć z Magdą

Jak możesz zareagować?

• Pytanie: „Z kim jeszcze nie ćwiczyłaś?”
• Odzwierciedlenie: „Ćwiczenia z Magdą wymagają więcej zaangażowania.”
• Dowartościowanie: „Potrafisz o siebie zadbać.”

• S: Po tych zajęciach uważam, że nic nie potrafię

Jak możesz zareagować?

• Pytanie: „Nie umiesz ani jednej rzeczy?”
• Odzwierciedlenie: „Myślisz, że nic nie potrafisz a mimo to masz ocenę 4 z egzaminów. Jak to zrozumieć?
• Dowartościowanie: Widzisz obszary do dalszej pracy, Super.

Jest wiele sposobów prowadzenia rozmów motywujących ze studentem. Procesy, metody, narzędzia do pracy wykładowcy na kierunkach medycznych to nasza specjalność. Zapraszamy do współpracy.