Mowa ciała. Jak zrozumieć ukryte emocje, myśli i intencje?

Ciało mówi głośniej niż słowa

Z pewnością zwracasz uwagę na słowa, które Twój rozmówca do Ciebie kieruje, ale czy rozpoznajesz też inne istotne sygnały przekazywane przez jego ciało? Czy analizujesz gesty, mimikę, postawę ciała? Język ciała jest integralnym źródłem komunikacji i nośnikiem nieświadomych komunikatów nadawanych w procesie podprogowej komunikacji. Uważność na mowę ciała i wiedza na temat znaczenia sygnałów niewerbalnych w komunikacji interpersonalnej z pewnością podniesie jakość Twoich rozmów do poziomu premium. Subtelne sygnały mowy ciała zdradzają nie tylko podprogowy przekaz, ale też emocje i intencje rozmówcy. Często, obserwując ciało drugiej osoby, dowiesz się więcej niż z wypowiedzianych przez nią słów.

Czym jest mowa ciała?

Mowa ciała obejmuje komunikację, która zachodzi za pośrednictwem niewerbalnych środków przekazu. Składają się na nią elementy takie jak postawa, mimika twarzy, kontakt wzrokowy, ruchy gałek ocznych, bliskość względem innych osób, tempo i głębokość oddechu, a także gesty. Szczególnie wyraźną mowę ciała można zauważyć w sytuacjach emocjonalnych, gdzie przekaz niewerbalny wzmacnia znaczenie słów i wyrażanych uczuć. Nawet jeśli nie jesteśmy tego świadomi, nieustannie wysyłamy i odbieramy niewerbalne sygnały.

Badania przeprowadzone przez Alberta Mehrabian’a wykazały, że 70% do 90% komunikacji ma charakter niewerbalny. Duża część tej komunikacji niewerbalnej obejmuje mowę ciała. Mehrabian przeprowadził eksperyment, w którym analizował reakcje uczestników, którzy słuchali nagrań trzech różnych wersji słowa „może” – pierwsza wersja wyrażała dezaprobatę, druga – aprobatę i trzecia – neutralność. Uczestnicy, których oprócz dźwięku, widzieli też obraz przedstawiający wyraz twarzy i mowę ciała, byli o 33% bardziej precyzyjni w rozpoznawaniu emocji kryjących się za tymi słowami.

Czym różni się mowa ciała i komunikacja niewerbalna?

Mowa ciała i komunikacja niewerbalna to często mylone ze sobą pojęcia. Jednak, oznaczają co innego, ich zakres się różni. Oto różnicę między tymi pojęciami:

• Mowa ciała jest podzbiorem komunikacji niewerbalnej i odnosi się wyłącznie do sygnałów wysyłanych przez ciało. To elementy takie jak: postawa, mimika, gesty, ruchy ciała i rąk, proksemika (dystans fizyczny między ludźmi podczas konwersacji) oraz kontakt wzrokowy.
• Natomiast komunikacja niewerbalna obejmuje szerszy zakres i odnosi się do wszelkich form komunikacji, które nie są wyrażane słowami. Oprócz mowy ciała, na komunikację niewerbalną składają się te elementy:
  • parajęzyk – ton, intonacja, głośność i tempo mówienia
  • kontakt fizyczny (dotyk) – np. uścisk dłoni
  • wygląd – odzież, higiena, fryzura, makijaż
  • czas – np. punktualność lub sposób zarządzani czasem jako forma komunikacji

Podsumowując, mowa ciała to forma komunikacji niewerbalnej, która koncentruje się wyłącznie na sygnałach pochodzących z ciała, a komunikacja niewerbalna to szersze pojęcie obejmujące różne formy przekazu, poza samymi słowami.

Jak czytać mowę ciała?

• Wyraz twarzy

Wyraz twarzy jest bardzo ekspresyjną formą mowy ciała. Twarz potrafi zakomunikować wiele emocji bez użycia ani jednego słowa. Podstawowe emocje, które można dostrzec na twarzy człowieka to: radość, smutek, wstręt, strach, zaskoczenie, złość.  Uśmiech to oznaka ciepła i zainteresowania. Natomiast, marszczenie brwi wskazuje na złość, brak zainteresowania lub niezgodę na to, co jest komunikowane.  Podniesienie obu brwi komunikuje zaskoczenie, a podniesienie jednej brwi jest wyrazem niedowierzania.  Zaciśnięte usta oznaczają gniew, smutek lub brak akceptacji – w zależności od sytuacji.

• Głowa

Jeśli zauważysz, że głowa drugiej osoby jest lekko przechylona w jedną ze stron, oznacza to szacunek do rozmówcy i uważne słuchanie. Kiwanie głową, gdy inna osoba mówi, jest oznaką, że jesteś skupiony i słuchasz. Oznacza to także potwierdzenie, że zgadzasz się z tym, co zostało powiedziane, lub potwierdzasz to, co zostało powiedziane, i potwierdzasz opinię. Natomiast, jeśli głowa Twojego rozmówcy jest opuszczona lub odchylona do tylu ze sztywną szyją, jest to oznaką negatywnego nastawienia, krytyki, zaprzeczenia lub odrzucenia. Jeśli ktoś podtrzymuje głowę rękoma, jest to oznaka znudzenia i braku zainteresowania. Uniesienie brody do góry oznacza arogancję i dominację.

• Oczy

Kontakt wzrokowy to bardzo istotny element w rozmowie. Gdy ktoś go unika, oznacza to dyskomfort, niepewność lub nieśmiałość. Jest to także sygnał, że dana osoba ma coś do ukrycia. Jeśli oczy Twojego rozmówcy są zmrużone, oznacza to gniew, dezorientację lub potrzebę uzyskania większej ilości informacji. Może również oznaczać koncentrację.  Kolejnym ważnym elementem do odczytania są źrenice. Warto zwrócić uwagę na to, czy są rozszerzone. Jeśli tak – świadczy to o zainteresowaniu i zaangażowaniu. Natomiast jeśli rozszerzone są oczy – sygnalizuje to zaskoczenie lub podekscytowanie.

• Ramiona i dłonie

Podczas spotkań i rozmów przybieramy różne pozycje. Układamy ręce na różne sposoby. Co może zaprezentować ułożenie ramion i dłoni?

• Skrzyżowanie ramion jest sposobem na stworzenie dystansu i ukazania negatywnego nastawienia. Jeśli ramiona są skrzyżowane, a osoba chwyta je za górną część – oznacza to napięcie i dyskomfort.
• Skrzyżowanie ramion z zaciśniętymi pięściami to negatywny język ciała, który ukazuje agresję i gniew.
• Umieszczenie rąk na biodrach może sygnalizować agresję lub dominację.
• Trzymanie rąk w kieszeniach to znak braku zaangażowania i postawy obronnej.

Typy mowy ciała

Otwarta mowa ciała – jeśli pracujesz z klientem, otwarta mowa ciała będzie istotnym elementem Waszej rozmowy. Dzięki niej będziesz mógł zbudować zaufanie i więź. Na czym ona polega? Tak, jak wskazuje nazwa – otwarta mowa ciała sygnalizuje, że jesteś otwarty na drugą osobę. Obejmuje pochylanie się w stronę drugiej osoby, rozluźnienie górnej części ciała oraz trzymanie ramion i nóg w pozycji otwartej (zamiast skrzyżowanej).

Pozytywny język ciała– stosując pozytywny język ciała, będziesz odbierany jako osoba silna i pewna siebie. Możesz to okazać przybierając rozluźniona postawę ciała, utrzymując kontakt wzrokowy, wykonując ruch w kierunku drugiej osoby i ustawiając stopy na szerokość bioder lub szerzej. Pamiętaj, że rozmawiając z klientem, nie powinieneś wywoływać poczucia dominacji czy zastraszania. Twoim celem jest pewność siebie i otwartość, ale bez arogancji.

Negatywny język ciała – jeśli Twoje ramiona będą skrzyżowane, pięści zaciśnięte, dłonie splecione, a Ty będziesz odwracał się lub odchodził od rozmówcy, przyjmiesz negatywny język ciała. To sprawi, że będziesz odpychał innych od siebie. Dodatkowo, zakrywanie ust lub dotykanie szyi będzie wskazywało na niepewność i wątpliwości. Zwróć uwagę na swoje zachowanie. Czy stosujesz taką mowę ciała podczas pracy z klientem?

Pewna mowa ciała – pewność siebie jest postrzegana jako pozytywna cecha, kojarzona z sukcesem i sprawczością. Jeśli chcesz być odbierany jako taka osoba, warto zwrócić uwagę na ruchy, które wykonujesz. Pewna siebie mowa ciała obejmuje wyprostowaną pozycję ciała, rozluźnione ramiona, patrzenie bezpośrednio na rozmówcę oraz ręce splecione za głową.

Mowa ciała w różnych aspektach życia

Mowa ciała a płeć – przeprowadzono badanie, w którym obserwowano kobiety i mężczyzn podczas wywiadów. Badacze odkryli, że kobiety mają tendencję do wykonywania mniejszych gestów. Kobiety poruszają stopami mniej niż mężczyźni, ale na ich twarzach pojawia się więcej ekspresji, niż u mężczyzn.

Mowa ciała a edukacja – okazuje się, że mowa ciała nauczyciela ma wpływ na percepcję i zdolność ucznia do nauki. Podczas badania przeprowadzonego w szkole podstawowej na grupach uczniów, nauczyciel wykazywał pozytywne lub negatywne wyrazy twarzy. Uczniowie, którym dostarczano negatywne sygnały niewerbalne, zauważyli u siebie niski poziom zainteresowania materiałem dydaktycznym, a także mieli bardziej negatywne zdanie o rówieśnikach i środowisku klasy. Pomimo, że lekcja przebiegała w identyczny sposób, odczucia uczniów, którzy widzieli negatywny wyraz twarzy były odmienne, niż tych, którzy zaobserwowali pozytywny wyraz twarzy.

Mowa ciała a prezentacja – prezentowane przez Ciebie informacje będą miały różny odbiór, w zależności od tego, w jaki sposób to zrobisz. Naukowcy przeprowadzili badanie, w którym badali odczucia członków widowni po przedstawieniu tego samego artykułu badawczego w dwóch stylach prowadzenia prezentacji. Badanie wykazało, że prezenterzy, którzy wykonywali celowe gesty, utrzymywali kontakt wzrokowy i przyjmowali otwartą postawę ciała, byli odbierani jako bardziej przekonujący i wiarygodni. Prezenterzy, którzy przyjmowali zamkniętą mowę ciała, unikali kontaktu wzrokowego i wykonywali chaotyczne ruchy, byli odbierani jako mniej profesjonalni i mało przekonujący.

Na koniec podsumowanie i ciekawostki na temat mowy ciała

Mowa ciała to potężne narzędzie komunikacji, które często przekazuje więcej informacji niż słowa. Poniżej zebrałem kilka ciekawostek na temat mowy ciała.

1. 60-90% komunikacji to mowa ciała

Według niektórych badań, większość komunikacji między ludźmi opiera się na gestach, mimice twarzy i postawie ciała, a nie na słowach. To oznacza, że jak się zachowujemy, ma większe znaczenie niż to, co mówimy.

2. Lustrzane odbicie

Kiedy ludzie czują się ze sobą komfortowo, często nieświadomie naśladują swoje ruchy i gesty. Jest to oznaka synchronizacji i dobrego zrozumienia w relacjach międzyludzkich. W psychologii zjawisko to nazywa się „efektem kameleona”.

3. Krzyżowanie ramion

Często interpretowane jako znak defensywny lub zamknięcia się na drugą osobę. Jednak w niektórych przypadkach może to być po prostu wygodna pozycja, niezwiązana z negatywnymi emocjami.

4. Rozszerzenie źrenic

To subtelny sygnał, który może świadczyć o zainteresowaniu lub podnieceniu. Kiedy ktoś widzi coś, co go fascynuje lub pociąga, źrenice mogą się powiększyć, chociaż jest to niemal niezauważalne.

5. Uśmiech nie zawsze jest szczery

Można rozróżnić dwa rodzaje uśmiechu – „Duchenne’a” (szczery) i „nie-Duchenne’a” (nieszczery). Uśmiech Duchenne’a obejmuje nie tylko usta, ale również mięśnie wokół oczu, co jest trudniejsze do kontrolowania.

6. Kontakt wzrokowy

Utrzymywanie kontaktu wzrokowego jest postrzegane jako oznaka pewności siebie, szczerości i zainteresowania rozmówcą. Zbyt intensywny lub zbyt mały kontakt wzrokowy może być odebrany jako dziwny lub niekomfortowy.

7. Siła gestów rąk

W komunikacji gesty rąk są niezwykle znaczące. Podkreślają to, co mówimy, pomagają w przekazywaniu emocji i podnoszą wiarygodność mówcy. Na przykład, otwarte dłonie kojarzą się z uczciwością i otwartością.

8. Stopy zdradzają więcej niż twarz

Zaskakujące jest, że stopy są jednym z bardziej szczerych elementów mowy ciała. W sytuacjach stresowych czy konfrontacyjnych to właśnie ich ustawienie może zdradzić prawdziwe intencje – na przykład skierowanie stóp w stronę drzwi może świadczyć o chęci zakończenia rozmowy.

9. Dotyk twarzy

Częste dotykanie twarzy, zwłaszcza nosa czy ust, może świadczyć o kłamstwie, stresie lub niepewności. To także sygnał auto pocieszenia, który ludzie stosują w stresujących sytuacjach.

10. Szeroka postawa ciała

Zajmowanie większej przestrzeni poprzez szeroką postawę, ręce na biodrach lub rozszerzone nogi to oznaka dominacji i pewności siebie. Często osoby na stanowiskach kierowniczych przyjmują taką postawę, aby podkreślić swoją pozycję.

11. Zjawisko „Power Pose”

Amy Cuddy, psycholog z Uniwersytetu Harvarda, w swoim badaniu wykazała, że przyjmowanie „pozycji siły” (np. stania z rękami na biodrach) przez 2 minuty może zwiększyć pewność siebie i obniżyć poziom stresu, dzięki wzrostowi poziomu testosteronu i obniżeniu kortyzolu.

12. Efekt mowy ciała u polityków

Badania pokazują, że kandydaci polityczni, którzy używają otwartych gestów (otwarte dłonie, szerokie ruchy), są częściej postrzegani jako wiarygodni i charyzmatyczni, co może wpływać na wynik wyborów.

13. Sygnały „wygładzania”

W trudnych sytuacjach ludzie często dotykają lub wygładzają swoje ubrania. Nazywane „sygnałami wygładzania” są formą łagodzenia stresu. Przykładem może być kobieta poprawiająca włosy lub mężczyzna poprawiający krawat.

14. Kierunek stóp a zainteresowanie

Badania pokazują, że kierunek, w którym są ustawione stopy, często zdradza, kto jest dla nas interesujący w grupie. Skierowanie stóp w stronę konkretnej osoby wskazuje na zainteresowanie nią.

15. Ustawienie ciała a hierarchia

W grupie ludzi osoby dominujące często zajmują więcej przestrzeni i przyjmują „otwarte” pozycje. Z kolei osoby podporządkowane mają tendencję do przyjmowania „zamkniętych” pozycji, np. z krzyżowanymi rękami czy nogami.

16. Mikroekspresje

Psycholog Paul Ekman odkrył, że mikroekspresje to krótkie, trwające zaledwie ułamek sekundy mimiczne reakcje, które zdradzają nasze prawdziwe emocje, nawet jeśli próbujemy je ukryć. Są one kluczem do wykrywania kłamstwa.

17. Lustrzany dotyk

Badania pokazują, że dotyk może poprawić nastrój i zwiększyć poziom zaangażowania. Ludzie są bardziej skłonni zgadzać się z osobą, która ich delikatnie dotknie np. na ramieniu, co zwiększa poziom zaufania i sympatii.

18. Tempo kroków a nastrój

Ludzie, którzy chodzą szybciej, są postrzegani jako bardziej pewni siebie i zdecydowani. Z kolei powolne, niepewne kroki mogą świadczyć o zmęczeniu lub smutku.

19. Znaczenie przerwania kontaktu wzrokowego

Ludzie nie utrzymują stałego kontaktu wzrokowego podczas rozmowy. Przerwy w patrzeniu w oczy są naturalnym elementem interakcji, pozwalającym rozmówcom na chwilę refleksji lub zmniejszenie napięcia.

20. Dłonie w kieszeniach

Badania pokazują, że trzymanie dłoni w kieszeniach jest często postrzegane jako oznaka braku pewności siebie lub ukrywania czegoś, choć nie zawsze jest to świadome.

21. Zaciskanie pięści

Zaciskanie pięści w sytuacjach stresowych to odruch obronny, który może świadczyć o tłumieniu emocji lub frustracji. Badania pokazują, że jest to często nieświadoma reakcja na napięcie.

22. Odległość interpersonalna

Badania Edwarda T. Halla nad proksemiką (przestrzeń interpersonalna) pokazują, że odległość, jaką zachowujemy od innych osób, zależy od naszego poziomu zażyłości i kontekstu kulturowego. Na przykład w kulturze amerykańskiej „strefa osobista” to ok. 45-120 cm.

23. Znaczenie kierunku patrzenia

Badania pokazują, że kiedy ktoś podczas rozmowy patrzy w prawo, może to wskazywać na próbę przypomnienia sobie czegoś, natomiast patrzenie w lewo może świadczyć o procesie kreacji i twórczości, chociaż interpretacje te nie są uniwersalne. Aby dokładnie to zmierzyć, należy wcześniej przejść test parametryzacji.

24. Siedzenie z rękami za głową

Wiele osób postrzega ten gest jako wyraz pewności siebie i dominacji. Jest to typowy gest dla osób czujących się komfortowo w swoim otoczeniu i kontrolujących sytuację.

25. Skrzyżowane nogi podczas rozmowy

Skrzyżowanie nóg może być postrzegane jako oznaka zamknięcia się na drugą osobę lub dyskomfortu. Jednak w niektórych kulturach (np. azjatyckich) to naturalna postawa relaksacyjna.

26. Znaczenie dotyku twarzy w kłamstwie

Badania prowadzone przez Paula Ekmana sugerują, że dotykanie twarzy, szczególnie nosa, podczas mówienia może być wskaźnikiem kłamstwa. Jest to podświadoma próba „ukrycia” niewygodnych słów.

27. Uśmiech w stresujących sytuacjach

Uśmiech w sytuacjach stresowych, na przykład podczas trudnych rozmów lub negocjacji, może być próbą auto pocieszenia. Tzw. „uśmiech napięcia” jest często wymuszony i może świadczyć o nerwowości.

28. Gest dłoni w literę „V”

Znany gest zwycięstwa, gdzie palce wskazujący i środkowy tworzą literę „V”, ma różne znaczenia w zależności od kontekstu. W kulturze zachodniej to symbol pokoju lub zwycięstwa, ale np. w Wielkiej Brytanii, jeśli jest pokazany dłonią do wewnątrz, może być obraźliwy.

Jak chcesz być postrzegany?

Mowa ciała to skarbnica wiedzy o intencjach i uczuciach. Gdy nauczysz się ją interpretować, stanie się Twoim sprzymierzeńcem. Trenując zachowania i postawy, sam możesz zadecydować o tym, w jaki sposób będziesz odebrany. Analizuj zachowania swoje i osób z Twojego otoczenia, a zaczniesz zauważać więcej. Nasze eksperckie szkolenie z komunikacji interpersonalnej pomoże Ci udoskonalić wiedzę na ten temat. Twoje kompetencje zostaną potwierdzone certyfikatem, a Ty będziesz mógł je wykorzystać w życiu domowym, jak i prywatnym. Zapraszamy!