Sztuka komunikacji i postępowania z pacjentem kardiologicznym

Specyfika komunikacji z pacjentem kardiologicznym z zaplanowaną koronaroplastyką

Pacjenci dotknięci chorobami układu krążenia to grupa wymagająca uważności w komunikacji w obrębie kilku istotnych obszarów. Zarówno na etapie oceny ryzyka wystąpienia chorób serca, prewencji wtórnej jak i wdrażania diagnostyki i leczenia inwazyjnego i nieinwazyjnego. Niewątpliwie sztuka posługiwania się Dialogiem Motywującym odgrywa niebywale istotną rolę wspierająca chorego w dążeniu do utrzymania lub osiągnięcia możliwie jak najlepszego stanu zdrowia. Już na etapie rozpoznania pierwszych cech zespołu polimetabolicznego, właściwy styl komunikacji personelu medycznego może mieć znaczący wpływ na prewencję poważnych powikłań zdrowotnych pacjenta jak np. zawał, czy udar mózgu.

Uświadamiając chorego o możliwych konsekwencjach np. otyłości brzusznej równocześnie motywując do zachowań prozdrowotnych możemy użyć następujących pytań:

• Co chciałby Pan wiedzieć o swoi stanie zdrowia?
• Jak czuje się Pan z postawioną diagnozą?
• O co jeszcze chciałby Pan dopytać?
• Jak Pan myśli, co dobrego dla Pana przyniosła dziś wiadomość o podwyższonym WHR?
• Jakie mogą być skutki wzrostu ciśnienia tętniczego, czy pojawienie się cukrzycy?
• Co dobrego mogłoby się wydarzyć, gdyby ograniczył Pan czynniki ryzyka?
• Co mogłoby Panu pomóc w utrzymaniu Pańskiego zdrowia?
• Jak określiłby Pan swoją gotowość w skali od 1 do 10 do podjęcia aktywności fizycznej, modyfikacji stylu odżywiania, okresowego monitorowania parametrów, nauki technik relaksacji?
• Czego/kogo potrzebowałby Pan, żeby podjąć działania utrzymujące Pana zdrowie w dobrej kondycji?

Wspólna analiza narzędzia służącego do szacowania ryzyka zgonu z przyczyn sercowo-naczyniowych w ciągu 10 lat, jakim jest adaptowana na warunki polskie SCORE, może okazać się decydującym momentem motywującym pacjenta do modyfikacji stylu życia a tym samym znaczącego obniżenia wspomnianego ryzyka.

Na tym etapie możemy posłużyć się następującymi pytaniami:

• Pozwoli Pan, że przyjrzymy się wspólnie tablicy SCORE?
• Co Pan myśli o szacowanym ryzyku?
• Jakie emocje pojawiły się po uzyskanym wyniku?
• Jak pojawienie się zawału serca, czy udaru mózgu mogłoby wpłynąć na Pańskie życie?
• Do czego jest Pan sobie potrzebny zdrowy?
• Jak wpłynęła na Pana informacja o znacznym obniżeniu ryzyka zgonu z przyczyn sercowo-naczyniowych w ciągu 10 lat, poprzez wyeliminowanie modyfikowalnych czynników ryzyka?
• Które z wymienionych czynników ryzyka chciałby Pan wyeliminować?
• Które z nich są dla Pana najprostsze do skorygowania?
• Które z nich są największym wyzwaniem?
• Czego potrzebowałby Pan, żeby zaprzestać palenia, obniżyć cholesterol, uregulować ciśnienie tętnicze? Co mogłoby w tym pomóc?
• Jak Pan myśli, co może sprawić, że Pańskie zdrowie utrzyma się na dobrym poziomie jak najdłużej?

Prowadzenie edukacji zdrowotnej ukierunkowanej na czynniki modyfikowalne, w duchu salutogenezy (a nie patogenezy), może przyczynić się do obniżenia poziomu napięcia chorego i koncentracji uwagi na czynniki na które pacjent ma bezpośredni wpływ, dające mu możliwość poczucia sprawczości.

Personel pielęgniarski już na etapie podstawowych czynności styka się z lękami pacjenta. Bywa, że zwykłe wykonanie EKG spoczynkowego może budzić niepokój chorego obserwującego wiązkę przewodów i elektrod. Wówczas pojawiają się pytania o możliwość porażenia prądem (nie ma takiego ryzyka). Jak się okazuje, nawet konieczność ogolenia klatki piersiowej u niektórych pacjentów utożsamiających tę cechę z poczuciem męskości, może być wyzwaniem i wymagać szczególnej delikatności.

W niektórych przypadkach w komunikacji z chorym kardiologicznym należy uwzględnić wpływ parametrów biochemicznych na możliwości poznawcze pacjenta, np. niska saturacja, upośledzony przepływ krwi. W przypadku tachykardii (przyspieszonej akcji serca) dodatkowym czynnikiem, który należałoby wziąć pod uwagę w kontakcie z chorym, jest odczuwalny poziom lęku, czasami wręcz definiowany w literaturze medycznej jako „lęk”(strach) przed śmiercią.

Uważa się, że jednym z czynników choroby niedokrwiennej serca jest wzór zachowania A, stanowiący specyficzną percepcję i wzorzec reagowania emocjonalnego, co przekłada się w szerszej perspektywie na styl życia. Utrzymywanie się nasilonych cech WZA po koronaroplastyce może być przyczyną restenozy zabezpieczonej wcześniej tętnicy. Charakterystyczny dla choroby niedokrwiennej serca wewnętrzny konflikt związany z poczuciem niższości i potrzebą kompensacji, stanowi psychodynamiczne uwarunkowanie sposobu przeżywania siebie w relacjach z innymi ludźmi.

Główne obawy chorych przed angioplastyką dotyczą:

• utraty życia,
• pomyłki lekarskiej,
• niefortunnego przebiegu zabiegu,
• lęku i niepokoju osób bliskich

W odległej perspektywie po angioplastyce mogą pojawić się:

• postawy neurasteniczno- hipochondryczne:
• nadmierna koncentracja na zdrowym stylu życia,
• lękowa samoobserwacja
• przewrażliwienie na wszelkie symptomy płynące z klatki piersiowej
• zaniechanie aktywności fizycznej
• mechanizm zaprzeczania:
• zaniechanie leczenia,
• lekceważenie wskazówek, zaleceń lekarskich
• restenoza
• po udanym zabiegu:
• świadomość zredukowanego ryzyka zawału
• wzmożona chęć do zdrowego stylu życia
• wzrost zadowolenia,
• poprawa samopoczucia,

Komuikując się z pacjentem oczekującym na koronarografię/koronaroplastykę w trybie planowym uwzględnij:

obniżenie poziomu napięcia poprzez:

• rozwianie wszelkich wątpliwości chorego, nawet jeżeli wielokrotnie zadaje te same pytania,
• pomoc w uzyskaniu adekwatnego obrazu choroby,
• normalizację zachowań i emocji demonstrowanych przez lękowe postawy członków rodziny pacjenta,
• stworzenie atmosfery i naukę prostych technik relaksacji,
• pokazanie choremu sali na której będzie miał wykonywany zabieg (wyjaśnij jak będzie się przemieszczał, do czego służy podstawowy sprzęt, co będzie się z nim działo), np.:
  – tu jest miejsce, w którym będzie mógł Pan się przebrać i z którego zaprosimy Pana do sali zabiegowej,
  – na tym łóżku położy się Pan na wznak,
  – pielęgniarka przyklei na klatkę piersiową elektrody, dzięki którym cały czas będziemy monitorować Pana parametry,
  – konieczne będzie również zdezynfekowanie miejsca nakłucia (okolice pachwin, lub nadgarstek), wówczas może poczuć Pan chłód a środek pozostawić na jakiś czas żółtawobrązowe zabarwienie,
  – następnie zostanie Pan przykryty jałowymi serwetami, których prosimy nie dotykać, co pozwoli nam uchronić Pana przed zakażeniem,
  – nad łóżkiem zobaczy Pan aparat rentgenowski, proszę zachować spokój, kiedy będzie się w trakcie zabiegu przemieszczał,
  – mała kroplówka, która tam wisi to kontrast dzięki któremu możliwe będzie uwidocznienie obrazu naczyń wieńcowych serca,
  – ta większa to płyn, który będzie wypełniał łożysko naczyniowe, dzięki niemu będziemy mieli możliwość dokonania pomiaru ciśnienia wewnątrznaczyniowego.

• wskazanie szczególnie tych elementów, które będą sprzyjały poczuciu bezpieczeństwa pacjenta:
  – z boku łóżka widzi Pan 3 monitory, dzięki którym przez cały czas trwania zabiegu zespół będzie miał pełną kontrolę parametrów oraz obrazu naczyń wieńcowych,
  – w trybie planowanym poważne powikłania zdarzają się bardzo rzadko,
  – przez cały czas trwania zabiegu, będzie Pan przytomny, będzie mógł Pan komunikować się z zespołem,
  – na każdym etapie zabiegu, operator jeszcze raz poinformuje Pana co się będzie działo i jak ma się Pan zachować,
  – w tym miejscu znajduje się dostęp do tlenu, gdyby zaistniała taka potrzeba,
  – chociaż są to bardzo rzadkie przypadki kiedy dochodzi do zatrzymania krążenia, czy poważnych zaburzeń rytmu, to w sali dostępny jest defibrylator,
  – zabieg średnio trwa ok 20 min

• na miarę potrzeb chorego, odpowiedz na pytania dotyczące tego, co zobaczył w pracowni hemodynamicznej,
• uprzedź, że podczas podaży kontrastu może poczuć gorąco w klatce piersiowej i że jest to przemijające i bezpieczne dla niego,
• podczas implantacji stentu, rozprężający się balon na krótki czas upośledzi przepływ krwi w tętnicy wieńcowej, co może indukować przemijający ból o charakterze dławicowym,
• opowiedz co się będzie działo po zabiegu i jakie wskazówki powinien uwzględnić pacjent na tym etapie (sposób przemieszczania się, pozycji ciała, samoobserwacji w miejsca ucisku, sposobu komunikacji z personelem, spożywania posiłku)

• sprawdź prawidłowe przygotowanie chorego:
• ogolone pachwiny (mężczyźni często mylą pachwiny z pachami ),
• w wywiadzie zwróć szczególną uwagę na cukrzyków- czy pozostali na czczo i nie podali sobie insuliny, czy nie zażyli leków przeciwcukrzycowych,
• sprecyzuj, że wskazanie do usunięcia protez dotyczy tych ruchomych, zębowych ( np. proteza oka może spokojnie pozostać na miejscu)

Pamiętajmy, że profesjonalna, empatyczna komunikacja na tym etapie będzie miała znaczące przełożenia na zaufanie do pracowników ochrony zdrowia, a tym samym stosowanie się chorego do wskazówek terapeutycznych w przyszłości.

Autor: dr n. zdr. Aleksandra Brodowska
mgr pielęgniarstwa, instruktor symulacji medycznej, trener komunikacji CC

Mam nadzieję, że zawarte treści były dla Ciebie inspirujące, a teoria przyda się w uzyskiwaniu lepszych wyników w pracy.

Gdybyś chciał nabyć umiejętności w zakresie komunikacji z pacjentem kardiologicznym z zaplanowaną koronaroplastykę zapraszam do kontaktu

Zapraszamy na nasze bezpłatne konsultacje: 605737507

Centrum Psychologii Stosowanej – CPS www.szkoleniacps.pl