Związek z narcyzem. Czy życie z osobą z cechami narcystycznymi jest możliwe?

Jakie są oblicza związku z narcyzem? Jaki wpływ na nasze życie ma związek z osobą narcystyczną?

Czym jest narcyzm?

Narcyzm to termin pochodzący od mitu o Narcyzie, który zakochał się w swoim odbiciu w wodzie. Osoby z silnymi cechami narcystycznymi mają nadmierne poczucie własnej wartości, brak empatii wobec innych, potrzebę podziwu oraz trudności w nawiązywaniu głębokich relacji.  Narcystyczne zaburzenie osobowości (NPD) to stan zdrowia psychicznego, który powoduje, że ktoś wykazuje takie cechy, jak egocentryzm, zaabsorbowanie sobą oraz nadmierna potrzeba pochwał i podziwu. Narcyz jest przekonany o własnej wyjątkowości i z łatwością stawia się ponad innymi, czując się najpiękniejszy, najmądrzejszy i pozbawiony jakichkolwiek wad. Ludzie mogą mieć cechy narcystyczne, nie mając NPD.  Chociaż NPD jest jedyną oficjalną diagnozą związaną z cechami narcystycznymi, badacze zidentyfikowali kilka podtypów NPD, takich jak narcyzm jawny, narcyzm ukryty, narcyzm antagonistyczny, narcyzm wspólnotowy i narcyzm złośliwy.

Tajemnice narcyzmu

Pod lśniącą powierzchnią pewności siebie kryje się jednak często drugie dno tej osobowości. Za maską próżności i egocentryzmu tkwi niepewność i wrażliwość na opinie innych. Narcyz, choć na zewnątrz nieprzejednany, wewnętrznie może być krucho zbudowany, a jego kondycja psychiczna – niestabilna.

W obliczu autentycznej życzliwości innych, narcyz czuje zagrożenie. Broni się wtedy, uruchamiając solidne mechanizmy obronne. Osoba emocjonalnie zdrowa nie musi jednak używać manipulacji, aby poczuć swoją wartość – empatia, sumienność i samoświadomość to cechy, które pozwalają na zdrowe relacje z innymi. Charakterystyczne dla osobowości narcystycznej są przekonanie o własnej wyjątkowości, wyolbrzymianie osiągnięć i wywoływanie u innych poczucia niższości. Narcyz wykorzystuje innych do osiągnięcia celów i uważa się za nieomylny. Należy jednak rozróżnić narcystyczny styl funkcjonowania od zaburzeń osobowości. Narcyzm przystosowawczy jest normalny, związany z ambicjami i realizacją celów, nie wymaga interwencji terapeutycznej. W przeciwieństwie do tego, narcyzm nieprzystosowawczy charakteryzuje się brakiem empatii, antyspołecznymi zachowaniami i może prowadzić do poważniejszych zaburzeń psychopatycznych. Narcyzm często współistnieje z innymi zaburzeniami osobowości, takimi jak histrioniczne, unikające czy paranoidalne, gdzie pojawiają się problemy z adekwatną oceną własnej wartości, nadmierna wrażliwość lub arogancja. Osoby narcystyczne są podatne na zaburzenia lękowe, depresyjne i afektywne dwubiegunowe. Porażki mogą prowadzić do głębokiej depresji, a nawet myśli samobójczych. Osoby o cechach narcystycznych mogą także sięgać po środki psychoaktywne w poszukiwaniu ukojenia.

Na co warto zwrócić uwagę aby rozpoznać osobę z cechami narcystycznymi?

Poza powyższymi przykładami podanymi w artykule, należy zwrócić uwagę na takie zachowania jak przewrażliwienie na krytykę, konieczność bycia najlepszym w każdej sytuacji, przekonanie o własnej wyjątkowości oraz brak empatii i instrumentalne traktowanie innych.

Jakie są czynniki kształtujące osobowość narcystyczną? Wgląd w genezę skomplikowanego „JA”

Zaburzenia osobowości narcystycznej są fascynujące jak i skomplikowane, a naukowcy i psychoterapeuci od dawna starają się zrozumieć mechanizmy stojące za ich powstawaniem. To skomplikowana mozaika genetycznych, biologicznych, środowiskowych i psychologicznych czynników, które przyczyniają się do rozwoju tych charakterystycznych cech.

Czynniki genetyczne

Podobnie jak w przypadku wielu innych cech osobowości, geny odgrywają istotną rolę w rozwoju narcyzmu. Badania na bliźniętach wskazują, że pewne aspekty osobowości narcystycznej, takie jak potrzeba podziwu czy dominacji, mogą być dziedziczone. Jednak samo występowanie genów predysponujących nie jest równoznaczne z rozwinięciem zaburzenia.

Czynniki wczesnorozwojowe

Kluczowe znaczenie dla rozwoju osobowości narcystycznej mają wczesne doświadczenia życiowe. Pewne wzorce wychowawcze, jak nadmierne chwalenie i podkreślanie wyjątkowości dziecka, albo na przeciwnym biegunie – zaniedbywanie emocjonalne i krytyka, mogą przyczyniać się do rozwoju narcyzmu. Wiele badań sugeruje, że „rodzice helikoptery” mogą nieświadomie kształtować osobowość narcystyczną, stwarzając środowisko, gdzie dziecko nie uczy się empatii i odpowiedzialności społecznej, ale skupia się na własnej wyjątkowości i osiągnięciach.

Czynniki środowiskowe

Kultura również ma wpływ na rozwój osobowości narcystycznej. W społeczeństwach, które promują indywidualizm i sukces osobisty, takie jak współczesne społeczeństwo zachodnie, narcyzm może być bardziej powszechny. Media społecznościowe, które akcentują autoprezentację i uzyskiwanie podziwu od innych, również mogą przyczyniać się do wzrostu narcystycznych tendencji.

Psychologiczne mechanizmy obronne

Narcyzm może również rozwijać się jako mechanizm obronny. Osoby z niską samooceną mogą rozwinąć narcystyczne cechy, aby chronić się przed krytyką i odrzuceniem. Taki mechanizm obronny może zostać wyuczony w odpowiedzi na trudne sytuacje życiowe, takie jak chroniczny stres lub trauma.

Czynniki społeczno-relacyjne

Relacje z rówieśnikami i doświadczenia społeczne są istotne w kontekście rozwoju narcyzmu. Izolacja społeczna, brak akceptacji w grupie rówieśniczej czy też negatywne doświadczenia międzyosobowe mogą przyczyniać się do rozwijania się narcystycznych postaw jako formy kompensacji.

Osobowość narcystyczna jest produktem złożonej interakcji wielu czynników. Wszystkie te elementy – genetyczne predyspozycje, doświadczenia wczesnodziecięce, wpływ środowiska kulturowego, psychologiczne mechanizmy obronne i doświadczenia społeczno-relacyjne – mogą się przyczynić do kształtowania postaw i zachowań narcystycznych.

Czytaj inne wpisy z kategorii „Dla związków i rodzin”

Czy warto być singlem, czy lepiej być w związku?

Zazdrość: Jak nie pozwolić, aby zatruwała twoje relacje zawodowe i osobiste

Instrukcja obsługi osoby kłótliwej. Co sprzyja i napędza kłótnie?

Coraz więcej kobiet zdradza swoich partnerów

Jak rozpoznać oznaki zdrady lub romansu?

Schematy zachowań niewiernych żon i niewiernych mężów

Instrukcja obsługi osoby kłótliwej. Czy jesteś Kreatorem Napięć?

Jak zdradzają Polacy? Gdzie rozpoczyna się najwięcej romansów?

Jakie są inne narracje zrozumienia narcyzmu?

Społeczne postrzeganie narcyzmu często skupia się na ekstrawagancji i arogancji, lecz psychologowie podkreślają, że narcyzm ma wiele twarzy i może wynikać z różnych źródeł. Lorna Benjamin i Denise Davis, psychologowie z różnych pokoleń i szkół myślenia, wniosły cenne perspektywy na temat genezy i natury narcyzmu.

Czynniki wychowawcze w perspektywie Lorny Benjamin

Lorna Benjamin zauważyła, że narcyzm często ma swoje korzenie w metodach wychowawczych oraz oczekiwaniach rodzicielskich. W epoce, gdzie popularne jest pragnienie posiadania dzieci wyjątkowych, „zdolnych do wszystkiego”, Benjamin identyfikuje model wychowania, który może prowadzić do kształtowania osobowości narcystycznej. Metaforyczne „Jego Wysokość Dziecko” to obraz, w którym dziecko, stawiane przez rodziców na piedestale, rośnie z przekonaniem o własnej wyjątkowości i przeznaczeniu do wielkich rzeczy. Jednakże, ta wyjątkowość jest często uzależniona od osiągnięć, co może wytworzyć przekonanie, że miłość i akceptacja są zasługą, a nie nieodłącznym elementem rodzinnego ciepła.

Denise Davis – narcyzm jako pragnienie bycia wyjątkowym

Denise Davis, badaczka z Uniwersytetu Vanderbilt, podkreśla, że narcyzm jest również formą obrony przed przeciętnością, pragnieniem bycia nie tylko wyjątkowym, ale też postrzeganym jako lepszy. Osobowość narcystyczna kreuje swoją legendę, często w sposób nieadekwatny do rzeczywistości, co prowadzi do czarno-białego widzenia świata, gdzie subiektywna ocena siebie rzadko koreluje z obiektywną rzeczywistością.

Różnorodność osobowości narcystycznych

Badania nad narcyzmem wykazują, że nie istnieje jednolity typ osobowości narcystycznej. Cooper i Michales w 1987 roku zwrócili uwagę na narcyzów „w świetle jupiterów” oraz tych, którzy unikają centrum uwagi. Otto Kernberg opisywał narcyzów jako egocentryczne istoty pełne zawiści, podczas gdy Heinz Kohut widział w nich ludzi wrażliwych, skłonnych do depresji. Ta dwutorowość w podejściu do narcyzmu pokazuje, że może on przyjmować różne formy i maski.

Osobowość narcystyczna – próżność i wrażliwość

Współcześnie osobowość narcystyczna jest często postrzegana jako wybitnie egocentryczna i arogancka, z silnym przekonaniem o własnej nieomylności i wyjątkowości. To osobowość, która umieszcza siebie w centrum wszechświata, lecz ta samoocena ma swoje drugie dno. Za próżnością i pewnością siebie kryje się niepewność i podatność na krzywdę. Narcyz, mimo pozornej nieprzystępności, często porównuje się do innych i może być głęboko ranny przez zewnętrzne opinie.

Osobowość narcystyczna jest zjawiskiem wielowymiarowym, ukształtowanym przez wychowanie, osobiste przekonania, a także przez wrażliwość i obronne mechanizmy psychiki. Zrozumienie jej różnych

Jakie typy osobowości są podatne na związki z narcyzem?

• Osoby o niskiej samoocenie. Wielu ludzi o niskiej samoocenie uważa, że zasługują na traktowanie ich w określony sposób, a narcyza mogą postrzegać jako kogoś pewnego siebie, kto może dodać im pewności.
• Empatyczne osoby. Ironią jest to, że osoby bardzo empatyczne mogą czuć się przyciągane do narcyzów, ponieważ chcą pomóc, zrozumieć i „naprawić” swojego partnera. Mogą one długo znosić toksyczne zachowanie w nadziei, że miłość i wsparcie przyniesie zmiany.
• Osoby z potrzebą ratowania innych, niektórzy mają naturalną tendencję do „ratowania” partnerów i wierzą, że miłość może przemienić nawet najbardziej trudne zachowania.
• Osoby, które doświadczyły przemocy w dzieciństwie. Jeśli ktoś dorastał w otoczeniu, gdzie dominujące lub narcystyczne zachowanie było normą, może nieświadomie szukać podobnych wzorców w dorosłych relacjach.
• Osoby o charakterze „przepraszającym z nadmiernym poczuciem winy”. Ludzie, którzy naturalnie dążą do zadowalania innych i unikania konfliktów, mogą stać się łatwym celem dla narcyzów.

Dlaczego związki z narcyzem są trudne?

Związki z narcyzami są często pełne manipulacji, krytyki i braku równowagi. Narcyzi mogą początkowo uwodzić swoją pewnością siebie, ale z czasem ich brak empatii i potrzeba dominacji może prowadzić do emocjonalnego wykorzystywania partnera. Zrozumienie, dlaczego pewne osobowości są bardziej podatne na związki z narcyzem, może być kluczem do unikania toksycznych relacji i dbania o własne zdrowie emocjonalne.

Jak rozpoznać, że mój związek z narcyzem jest toksyczny?

Związek z narcyzem może być trudny do zrozumienia, zwłaszcza gdy jest się emocjonalnie zaangażowanym. Jednak istnieje wiele znaków ostrzegawczych, które mogą wskazywać na to, że związek z osobą o cechach narcystycznych nie służy twojemu dobru. Oto kilka sygnałów, które warto zauważyć:

• Ciągła autokrytyka, jeśli regularnie kwestionujesz swoją wartość, czujesz się niedoceniony lub zastanawiasz się, czy jesteś „wystarczająco dobry”, może to wynikać z manipulacji ze strony narcyza.
• Częste ustępstwa, jeśli odkrywasz, że nieustannie rezygnujesz z własnych potrzeb, wartości czy celów na rzecz pragnień i oczekiwań partnera, jest to znak, że twoje potrzeby nie są traktowane jako ważne.
• Czujesz się izolowany, narcyzi często próbują izolować swoje ofiary od rodziny, przyjaciół i innych źródeł wsparcia, aby łatwiej kontrolować i manipulować.
• Częste uczucie dezorientacji, jeśli regularnie czujesz się zdezorientowany lub mylony w związku, a twoje próby porozumienia się z partnerem kończą się niejasnościami, może to wynikać z techniki zwanej „gaslighting”, której używają narcyzi, aby siać w tobie wątpliwości.
• Uczucie ciągłego napięcia, jeśli czujesz, że musisz „chodzić po jajkach” wokół partnera, obawiając się wybuchów gniewu lub krytyki, jest to znak, że związek nie jest zdrowy.
• Brak empatii ze strony partnera. Narcyzi mają trudności z okazywaniem prawdziwej empatii. Jeśli czujesz, że twoje uczucia, doświadczenia czy problemy są regularnie ignorowane lub umniejszane, może to być powód do niepokoju.
• Częste zmiany decyzji, spełnianie życzeń partnera i skupianie się na ego partnera. Jeśli twoja rozmowa, aktywności czy plany zawsze obracają się wokół pragnień, potrzeb i ego partnera, jest to znak nierównowagi w związku.
• Poczucie wypalenia w związki. Związek z narcyzem może być wyczerpujący. Jeśli czujesz się ciągle zmęczony, przygnębiony lub wypalony emocjonalnie, może to wskazywać na toksyczne oddziaływanie partnera.
• Szybka zmiana między deprecjonowaniem a idealizacją. Narcyzi często oscylują między idealizowaniem swojego partnera a deprecjonowaniem go. Jeśli doświadczasz gwałtownych zmian w tym, jak jesteś traktowany, od adoracji do krytyki, jest to typowe dla narcystycznych dynamik.
• Poczucie, że nie jesteś sobą. Jeśli czujesz, że straciłeś swoją tożsamość, pasje lub zainteresowania na rzecz związku, może to wskazywać na dominujący wpływ narcyza.

Co przeżywa osoba, która żyje w długotrwałym związku z narcyzem?

Osoby, które żyją w długotrwałych związkach z narcyzem, doświadczają szerokiej gamy intensywnych emocji i myśli. Te uczucia są często mieszanką pozytywnych i negatywnych reakcji, które mogą być mylące i sprzeczne. Poniżej podaję niektóre z typowych emocji i myśli, które mogą towarzyszyć tym osobom:

• Amorek: „Gdy jest dobrze, jest naprawdę wspaniale. Czuję, że jestem w centrum jego świata.”
• Wątpliwość: „Czy to ja jestem problemem? Może przesadzam i powinnam bardziej starać się zrozumieć jego punkt widzenia.”
• Lęk: „Boję się, co się stanie, jeśli się sprzeciwie lub wyrażę własne zdanie. Nie chcę go stracić ani zrazić do siebie.”
• Wyparcie: „Nie jest tak źle. Każdy związek ma swoje wzloty i upadki. Muszę się skupić na dobrych momentach.”
• Osamotnienie: „Czuję się tak samotnie. Nikt nie rozumie, przez co przechodzę. Nie mam z kim się podzielić tym, co czuję.”
• Złość: „Dlaczego on ciągle próbuje mnie kontrolować? Dlaczego nie może mnie po prostu szanować i traktować jak równorzędnego partnera?”
• Poczucie winy: „Może to moja wina, że on się tak zachowuje? Może robię coś źle lub nie jestem wystarczająco dobra dla niego.”
• Poczucie bezwartościowości: „Nie jestem wystarczająco dobra, piękna, mądra… Dlatego on się tak zachowuje.”
• Zawód: „Miałam tyle nadziei na ten związek. Myślałam, że będzie inaczej. Czuję się oszukana.”
• Zmęczenie: „Jestem tak zmęczona ciągłym napięciem i niepewnością. Czuję, że nie mam siły, żeby walczyć o siebie i o ten związek.”
• Poczucie utraty: „Zgubiłam siebie w tym związku. Nie wiem, kim teraz jestem.”
• Nadzieja: „Może się zmieni, jeśli tylko damy sobie więcej czasu. Może jeśli będę bardziej wyrozumiała, wszystko się poprawi.”
• Miłość i Przywiązanie: Paradoksalnie wiele ofiar narcyzów nadal głęboko kocha swojego partnera i czuje silne przywiązanie, często wynikające z cyklu „nagroda-kara”, w którym dobre chwile są naprawdę intensywne i dają nadzieję na trwałą zmianę.
• Strach: Lęk przed wybuchami gniewu, przemocą, odrzutem lub innymi konsekwencjami sprzeciwu wobec narcyza.
• Samotność: Poczucie izolacji wynikające z manipulacji i prób kontrolowania przez narcyza, które często odcięły ofiarę od rodziny, przyjaciół i innych źródeł wsparcia.
• Zamęt: Uczucie dezorientacji i dezorganizacji, często spowodowane taktykami „gaslightingu” stosowanymi przez narcyza, które sprawiają, że ofiara zaczyna wątpić w swoje własne odczucia i percepcję rzeczywistości.
• Przygnębienie i Smutek: Poczucie straty, żalu i smutku związanego z utratą tego, czego kiedyś się miało, lub z rozpoznaniem, że związek nie jest tym, czym się wydawał.
• Wściekłość i Złość: Gniew związany z byciem manipulowanym, wykorzystywanym i nie szanowanym, zwłaszcza gdy osoba zda sobie sprawę z toksycznej natury związku.
• Poczucie Winy: Wielu ofiarom towarzyszy poczucie winy, że „nie robią wystarczająco dużo”, że „powodują problemy” lub że w jakiś sposób przyczyniają się do toksycznego zachowania partnera.
• Poczucie Bezsilności: Uczucie, że jest się uwięzionym w związku, z którego nie można uciec, lub że nie ma kontroli nad własnym życiem.
• Nadzieja: Wiele osób w związku z narcyzem wciąż ma nadzieję, że partner się zmieni, zwłaszcza gdy po chwilach kryzysu pojawiają się momenty „miodowego miesiąca”.
• Zawód: Rozczarowanie wynikające z niespełnionych obietnic i oczekiwań wobec partnera.
• Wyczerpanie: Emocjonalne, psychiczne i często fizyczne wyczerpanie z powodu ciągłych napięć, konfliktów i prób zrozumienia i zaradzenia sytuacji.

Osoby żyjące w związkach z narcyzem często doświadczają cyklu idealizacji, deprecjonowania i odrzucenia. Może to prowadzić do poważnych problemów z samooceną, tożsamością i zdrowiem psychicznym. Każda osoba w związku z narcyzem może doświadczać powyższych emocji w różny sposób i z różnym natężeniem. Ważne jest, aby osoby w takich związkach zdawały sobie sprawę, że ich uczucia są ważne i że zasługują na wsparcie oraz zdrowe, pełne szacunku relacje. Jeśli ktoś czuje, że jest w toksycznym związku, warto poszukać pomocy u specjalistów lub zaufanych osób.

Dlaczego tak trudno jest wyjść ze związku z narcyzem?

Wychodzenie z związku z narcyzem może być jednym z najtrudniejszych doświadczeń w życiu osoby. Istnieje kilka powodów, które sprawiają, że tak trudno jest podjąć decyzję o zerwaniu i realizacji tego postanowienia:

• Cykl nagroda-kara

Osoby o zaburzeniu narcystycznym często stosują cykl idealizacji-deprecjonowania-odrzucenia. W trakcie fazy idealizacji ofiara jest traktowana jak ktoś wyjątkowy, co może prowadzić do głębokiego przywiązania. Kiedy jednak następuje faza deprecjonowania lub odrzucenia, ofiara czuje się zdezorientowana i usiłuje przywrócić wcześniejszy stan.

• Gaslighting

Jest to forma manipulacji, w której narcyz próbuje sprawić, że ofiara wątpi w swoje własne odczucia, myśli i nawet własną zdolność do postrzegania rzeczywistości. Może to sprawić, że ofiara czuje się zagubiona i niepewna czy jej odczucia dotyczące toksyczności związku są uzasadnione.

• Zniszczenie samooceny

Narcyzi często umniejszają i krytykują swoje ofiary, co prowadzi do obniżenia ich samooceny. Osoba o obniżonej samoocenie może czuć, że nie zasługuje na lepszy związek lub że nie jest w stanie znaleźć kogoś innego.

• Izolacja

Narcyzi często izolują swoje ofiary od rodziny, przyjaciół i innych źródeł wsparcia, co sprawia, że ofiara czuje się samotna i zależna od narcyza.

• Lęk przed konsekwencjami

Ofiary mogą obawiać się gniewu, zemsty lub innych negatywnych reakcji ze strony narcyza po zakończeniu związku.

• Zależność finansowa

W niektórych przypadkach ofiara może być finansowo zależna od narcyza, co komplikuje decyzję o rozstaniu.

• Wspólne zobowiązania

Dzieci, wspólne finanse, nieruchomości czy wspólne przedsięwzięcia mogą sprawiać, że praktyczne aspekty rozstania stają się skomplikowane.

• Uczucie odpowiedzialności

Ofiara może czuć się odpowiedzialna za dobrostan emocjonalny narcyza, zwłaszcza jeśli narcyz stosuje taktyki manipulacyjne, takie jak groźby samobójcze czy inne formy manipulacji emocjonalnej.

• Nadzieja na zmianę

Wiele ofiar trzyma się nadziei, że ich partner się zmieni, zwłaszcza jeśli w przeszłości były chwile, kiedy zachowywał się kochająco i troskliwie.

• Zbieranie sił

Dla wielu ofiar podjęcie decyzji o opuszczeniu narcyza wymaga czasu na zrozumienie sytuacji, zbieranie sił oraz poszukiwanie wsparcia.

Czy można ułożyć związek z narcyzem? Czy jest jakiś sposób na to?

Utrzymanie zdrowej, zrównoważonej relacji z osobą o silnych cechach narcystycznych może być wyjątkowo trudne. Osoby o zaburzeniu osobowości narcystycznej często mają skomplikowane potrzeby i zachowania, które mogą być szkodliwe dla ich partnerów. Jeśli jednak jesteś zdecydowana na próbę utrzymania takiego związku, to być może te podpowiedzi złagodzą negatywne konsekwencje życia z narcyzem.

• Ucz się, zrozumienie narcyzmu, jego objawów i wpływu na relacje może pomóc w nawigacji w trudnych sytuacjach. Poznanie mechanizmów manipulacji może pomóc w ich rozpoznaniu i unikaniu wpadania w pułapki.
• Ustal granice, to kluczowy element w każdym związku, ale zwłaszcza w relacji z narcyzem. Musisz być jasna co do tego, czego od związku oczekujesz oraz konsekwentna w egzekwowaniu swoich granic.
• Dbaj o siebie, utrzymywanie zdrowej samooceny i poczucia własnej wartości jest kluczowe. Poszukaj wsparcia w postaci terapii, grup wsparcia lub rozmów z bliskimi.
• Komunikuj się skutecznie. Unikaj oskarżeń, ale wyrażaj swoje uczucia i potrzeby w sposób jasny i asertywny.
• Nie bierz wszystkiego do siebie. Pamiętaj, że osoba narcystyczna często rzutuje swoje własne nieścisłości i lęki na innych. To nie ty jesteś problemem.
• Rozważ terapię par. Jeśli twój partner jest otwarty na pomoc, terapia par może być sposobem na naukę lepszej komunikacji i zrozumienie wzorców w waszym związku.
• Rozważ własną terapię. Indywidualna terapia może pomóc ci zrozumieć siebie, swój związek i dać ci narzędzia do radzenia sobie z trudnościami.
• Ocena ryzyka, jeśli w twoim związku pojawia się przemoc, zarówno fizyczna, jak i emocjonalna, priorytetem powinno być twoje bezpieczeństwo. W takim przypadku warto rozważyć wsparcie specjalistów lub organizacji pomagających ofiarom przemocy.
• Bądź realistyczna. Chociaż każdy ma nadzieję na zmianę, musisz być świadoma, że głęboko zakorzenione cechy osobowości są trudne do zmiany. Wielu narcyzów nie widzi potrzeby zmiany, ponieważ nie uznają, że mają problem.
• Rozważ swoje opcje, jeśli związek staje się szkodliwy dla twojego zdrowia fizycznego, emocjonalnego lub psychicznego, ważne jest, abyś rozważyła zakończenie relacji.

Ważne jest, abyś dbała o siebie i podejmowała decyzje, które są dla ciebie najlepsze.

Jeżeli nie będę podtrzymywała zachowań i cech narcystycznych w swoim partnerze, to w jaki sposób wpłynie to na mojego partnera?

Narcyzm jako złożony konstrukt psychologiczny, opiera się na podwyższonej potrzebie uznanie, nadmiernym poczuciu własnej wartości oraz skłonności do manipulowania innymi w celu zaspokojenia własnych potrzeb. Partnerzy narcyzów często, choć nieświadomie, podtrzymują te zachowania, adaptując się do ich wymagań i reagując na ich manipulacje w sposób, który wzmacnia narcystyczny obraz siebie osoby narcystycznej. Jednak co stanie się, jeśli partner przestanie podtrzymywać te cechy i zacznie stawiać granice?

Zmiana postawy wobec osoby narcystycznej może prowadzić do intensywnych reakcji ze strony narcyza. W sytuacji, gdy partner zaczyna ignorować czy też nie odpowiadać na próby manipulacji, narcyz może poczuć się zagrożony. Jego poczucie własnej wartości, które w dużej mierze opiera się na tym, jak jest postrzegany przez innych, zostaje naruszone. Może to prowadzić do poczucia dezorientacji, frustracji czy nawet gniewu ze strony narcyza. Niepodtrzymywanie cech narcystycznych partnera może być interpretowane jako odrzucenie czy nieuznanie. W odpowiedzi na to narcyz może próbować intensyfikować swoje manipulacje, być bardziej wymagający czy nawet agresywny w próbach odzyskania kontroli nad sytuacją. Jednocześnie, w miarę upływu czasu, jeśli partner konsekwentnie nie będzie podtrzymywał tych cech, istnieje szansa, że osoba narcystyczna zacznie dostrzegać konsekwencje swojego zachowania. Może to prowadzić do refleksji i wewnętrznej introspekcji. W skrajnych przypadkach, jeśli poczucie własnej wartości narcyza zostanie poważnie naruszone, może dojść do depresji lub innych negatywnych reakcji emocjonalnych.

Oczywiście to jest jedno z uogólnień a styl zachowania osoby z cechami narcystycznymi może się zmieniać. W niektórych przypadkach zamiast refleksji, narcyz może po prostu poszukać innego źródła uwielbienia i podziwu, oddalając się od partnera, który nie spełnia już jego potrzeb. W kontekście relacji, niepodtrzymywanie cech narcystycznych może prowadzić do konfliktów, napięć i możliwej eskalacji. Dlatego ważne jest, aby w trakcie takiego procesu dbać o siebie, szukać wsparcia i być przygotowanym na różne scenariusze. Jedno jest pewne: stawianie granic i dbanie o własne potrzeby jest kluczem do zdrowia psychicznego i emocjonalnego w każdym związku.

Czy związek z narcyzem zawsze jest skazany na porażkę? 

Osoby z zaburzeniem osobowości narcystycznej często mają trudności w nawiązywaniu i podtrzymywaniu zdrowych relacji, gdyż skupiają się na zaspokojeniu własnych potrzeb, często kosztem innych. Jednakże, nie każdy związek z narcyzem jest skazany na porażkę. Istnieją sytuacje, w których osoba o cechach narcystycznych zdaje sobie sprawę z własnych trudności i jest gotowa pracować nad sobą. W takim przypadku, jeśli obie strony są zaangażowane w rozwój relacji i zdolne do kompromisów, istnieje szansa na zdrowy i trwały związek. Ważne jest jednak, aby obie strony miały świadomość problemu i były otwarte na wsparcie w postaci terapii czy doradztwa. Z drugiej strony, związki, w których jedna ze stron dominuje, manipuluje i nie okazuje empatii, mogą prowadzić do poważnych konfliktów i być źródłem cierpienia. W takim przypadku, bez świadomości problemu i chęci do zmiany, związek z narcyzem może być skazany niestety na porażkę. Analiza psychologiczna wskazuje, że sukces takiego związku w dużej mierze zależy od siły i rodzaju zaawansowania narcyzmu oraz od gotowości obu stron do pracy nad sobą. Jeśli cechy narcystyczne są głęboko zakorzenione i prowadzą do destrukcyjnych zachowań, trudno mówić o trwałej i zdrowej relacji. Jeśli jednak narcyzm jest mniej intensywny, a osoba z takimi cechami jest gotowa do refleksji i zmiany, istnieje szansa na sukces.

Można zastanowić się jakie osoby najlepiej pasują do związku z narcyzem i będą w tych związkach miały większą szansę na trwałe i w miarę zdrowe relacje. Oto osoby, które, teoretycznie mogą być bardziej kompatybilne z narcyzem:

• Osoby o silnej potrzebie dbania o innych. Jedni ludzie mają naturalną tendencję do opiekowania się i pomagania innym. Mogą oni odczuwać satysfakcję, pomagając narcyzowi w realizacji jego ambicji i potrzeb. Dla nich związek z narcyzem może być okazją do wyrażenia troski i wsparcia.
• Osoby, które cenią status i prestiż. Jeśli narcyz jest osobą o wysokim statusie społecznym, to osoby, które cenią takie wartości, mogą czuć się przyciągnięte do tej relacji i być zadowolone z pozycji, jaką daje im związek z taką osobą.
• Osoby unikające konfliktów. Osoby, które unikają konfliktów i dążą do harmonii, mogą być bardziej skłonne do ustępstw wobec narcyza, co może prowadzić do początkowego spokoju w związku.
• Osoby, które poszukują wrażeń. Dla niektórych związek z narcyzem może być ekscytujący i pełen namiętności, co przyciąga ludzi poszukujących wrażeń.

Ważne jest podkreślenie, że nawet jeśli pewne osobowości mogą początkowo lepiej współgrać z narcyzem, długotrwały związek z osobą o silnych cechach narcystycznych może prowadzić do problemów i trudności. Osoby o niskim poczuciu własnej wartości mogą stać się jeszcze bardziej nieśmiałe i zależne, a te, które unikają konfliktów, mogą czuć się coraz bardziej przytłoczone i niespełnione. Dlatego, nawet jeśli pewne osobowości mogą początkowo wydawać się bardziej kompatybilne z narcyzem, ważne jest dbanie o własne potrzeby i zdrowie emocjonalne w każdym związku.

Jak rodzic narcystyczny wpływa na dziecko i jakie są skutki wychowania dziecka przez rodzica z osobowością narcystyczną?

Rodzic narcystyczny może wywierać głęboki wpływ na rozwój emocjonalny, społeczny i psychiczny dziecka. Osoby z cechami narcystycznymi często skupiają się na własnych potrzebach i uczuciach, mają trudności z empatią i mogą traktować dziecko jako przedłużenie siebie, a nie jako osobną jednostkę. Analizując osobowość narcystyczną w kontekście rodzinnym, zderzamy się z dwoma zasadniczymi problemami: kiedy to wychowanie rodzinne prowadzi do rozwoju narcyzmu u dziecka oraz kiedy rodzice sami wykazują cechy narcystyczne. Oba przypadki rzucają cień na relacje rodzinne, co może prowadzić do trwałych skutków emocjonalnych dla wszystkich członków rodziny.

Rozwój narcyzmu w kontekście rodzinnym.

Narcyzm w rodzinie często inicjowany jest przez rodziców, którzy świadomie lub nieświadomie promują u swoich dzieci przekonanie o ich wyjątkowości i prawa do specjalnego traktowania. W rezultacie dzieci mogą rozwijać poczucie samowystarczalności i przekonania, że świat kręci się wokół nich. Rodzice, którzy nieustannie podkreślają wyjątkowość swoich dzieci, zamiast uczyć je empatii i współodczuwania, mogą nieświadomie kształtować przyszłego narcyza. Takie dzieci wchodzą w dorosłość z wygórowanymi oczekiwaniami wobec otoczenia, a ich zdolność do budowania zdrowych relacji może być poważnie zaburzona.

Problematyka narcyzmu rodzicielskiego.

Znacznie bardziej skomplikowana sytuacja ma miejsce, gdy to rodzice wykazują cechy narcystyczne. W takim środowisku dzieci często doświadczają emocjonalnego zaniedbania, co może wywoływać poczucie niższości i brak własnej wartości, które mogą utrzymywać się nawet w dorosłym życiu. Rodzice narcyzi mogą narzucać dzieciom wygórowane oczekiwania, co powoduje, że dzieci te czują ciągłą presję i nie są w stanie sprostać standardom postawionym przez rodziców, którzy często są niewrażliwi na ich emocjonalne potrzeby. Osobowość narcystyczna w rodzinie to złożony problem, który wymaga wielowymiarowego podejścia i często profesjonalnej pomocy psychoterapeutycznej. Wychowanie narcystyczne oraz narcyzm rodzicielski mogą prowadzić do głębokich zaburzeń w relacjach rodzinnych, wpływając na zdolność do budowania zdrowych, wzajemnych relacji.

Dzieci wychowywane przez rodziców narcystycznych często rozwijają zachowania i strategie przystosowawcze, które pomagają im radzić sobie z trudnościami w relacji z rodzicami. Oto kilka przykładów takich zachowań:

Perfekcjonizm – Dzieci mogą czuć, że tylko osiąganie najwyższych standardów zapewni im miłość i akceptację ze strony rodziców narcystycznych. To może prowadzić do nadmiernego dążenia do perfekcji we wszystkim, co robią.

• Uległość – w nadziei na uniknięcie konfliktów lub uzyskanie aprobaty, dzieci mogą stać się nadmiernie uległe, stawiając potrzeby rodziców ponad własnymi.
• Nadmierna samodzielność – dzieci mogą wcześnie nauczyć się polegać na sobie, ponieważ rodzice narcystyczni mogą nie być dostępni emocjonalnie, aby wspierać ich potrzeby.
• Niska samoocena – brak warunkowego akceptowania ze strony rodziców może skutkować wewnętrznym przekonaniem, że dziecko nie jest wystarczająco dobre, co prowadzi do niskiej samooceny.
• Zaburzenia lękowe i depresyjne – dzieci rodziców narcystycznych mogą być narażone na różne zaburzenia emocjonalne, w tym lęk i depresję, jako odpowiedź na chroniczny stres i poczucie odrzucenia.
• Problemy z granicami – może im brakować zdolności do tworzenia i utrzymywania zdrowych granic, ponieważ ich granice były często ignorowane przez rodziców.
• Problem z zaufaniem – dzieci te mogą mieć problem z budowaniem zaufania w relacjach, ponieważ doświadczyły warunkowej miłości lub były manipulowane przez swoich rodziców.
• Zachowania naśladowcze – czasami dzieci mogą naśladować narcystyczne zachowania rodziców, ponieważ to, co doświadczyły w domu, wydaje się normalne.
• Trudności w relacjach rówieśniczych – mogą mieć problem z nawiązywaniem i utrzymywaniem przyjaźni ze względu na brak umiejętności społecznych, nadmierne rywalizowanie lub brak empatii.
• Emocjonalna czujność – często stają się nadmiernie wrażliwi na nastroje i reakcje innych, aby przewidzieć i uniknąć konfliktów.
• Wysoka wrażliwość na krytykę – dzieci te mogą bardzo boleśnie reagować na krytykę lub odrzucenie, ponieważ w ich domu krytyka często była toksyczna i demoralizująca.
• Rozwój własnego narcyzmu – w niektórych przypadkach, dzieci mogą rozwinąć własne narcystyczne cechy jako mechanizm obronny.
• Zmagania z poczuciem winy i wstydu – mogą często czuć się winne lub wstydzić się za to, że nie są w stanie spełnić oczekiwań rodziców lub za to, że mają własne potrzeby i uczucia.
• Problemy z określeniem własnych granic – dzieci wychowywane przez rodziców narcystycznych mogą mieć trudności z rozpoznawaniem i wyznaczaniem własnych granic, ponieważ ich granice były często ignorowane lub naruszane w dzieciństwie.
• Dążenie do zaspokajania potrzeb innych – dziecko może nauczyć się tłumić własne potrzeby, aby zaspokoić potrzeby narcystycznego rodzica, co w dorosłym życiu może prowadzić do trudności w dbaniu o własne dobro.
• Trudności z samoświadomością – dziecko może mieć trudności z rozpoznawaniem i wyrażaniem własnych uczuć i potrzeb, ponieważ w dzieciństwie skupiało się na uczuciach i potrzebach rodzica.

To tylko niektóre z przykładów zachowań i przejawów wewnętrznych zmagania dzieci wychowanych w środowisku narcystycznym. Warto podkreślić, że nie każde dziecko wychowane przez rodzica narcystycznego doświadczy wszystkich wyżej wymienionych skutków. Wiele zależy od indywidualnych okoliczności, wsparcia ze strony drugiego rodzica lub innych członków rodziny oraz dostępu do innych form wsparcia, takich jak terapia czy doradztwo.

Jakie są typy narcyzmu?

Chociaż wszystkie odmiany narcyzmu mają pewne wspólne cechy, takie jak potrzeba podziwu, brak empatii czy przesadne skupienie na sobie, różnią się one pod względem manifestacji i przyczyn. Oto kilka z najczęściej rozróżnianych typów narcyzmu:

• Narcyzm wielki: osoby z tym typem narcyzmu są często aroganckie, dominujące i chcą być w centrum uwagi. Wierzą w swoją wyjątkowość i mogą zachowywać się arogancko. Często przeceniają swoje umiejętności i osiągnięcia.
• Narcyzm wrażliwy (ukryty): choć na zewnątrz mogą wydawać się pewne siebie, w głębi duszy czują się niepewne i wrażliwe na krytykę. Mogą przeżywać silne uczucia wstydu i nieadekwatności, które starają się ukryć przed innymi.
• Narcyzm zbiorowy: jest to forma narcyzmu, w której jednostka wierzy w wyjątkowość i wyższość swojej grupy narodowej, etnicznej czy religijnej, często kosztem innych grup.
• Narcyzm seksualny: osoby z tym rodzajem narcyzmu dążą do wielu krótkotrwałych związków i częstych zmian partnerów, aby zaspokoić swoje potrzeby i poczuć się pożądanymi.
• Narcyzm złośliwy: jest to szczególnie destrukcyjna forma narcyzmu, która łączy cechy narcyzmu z antyspołecznym zachowaniem, paranoją i sadyzmem.
• Narcyzm ekshibicjonistyczny: osoby z tym rodzajem narcyzmu chcą być w centrum uwagi i dążą do tego, aby być stale podziwianymi.
• Narcyzm funkcyjny: chociaż osoby z tym rodzajem narcyzmu mają pewne cechy narcystyczne, takie jak potrzeba podziwu, są one również zdolne do empatii i bliskości w relacjach interpersonalnych.

Powyższe rodzaje narcyzmu nie są wzajemnie wykluczające się i osoba może wykazywać cechy kilku z nich jednocześnie. Ważne jest również zaznaczenie, że termin „narcyzm” w psychologii ma wiele odcieni i może być przedstawiany w różny sposób w zależności od konkretnego podejścia czy teorii.

Jak sprawdzić, czy mam osobowość narcystyczną?

Test na narcyzm – samoobserwacja.

Poniżej znajduje się przykładowa lista pytań, które mogą być użyte do zbadania cech związanych z narcyzmem. Te pytania nie stanowią oficjalnego narzędzia diagnostycznego, są tylko wskaźnikiem do własnej refleksji nad cechami narcystycznymi. W rzeczywistości, testy na narcyzm, takie jak NPI (3-minutowy test na narcyzm IDRlabs, został opracowany przez IDRlabs. Test IDR-3MNART opiera się na pracy dr. Roberta Raskina i dr. Calvina Halla, a także na narzędziu do oceny osobowości narcystycznej (Narcissistic Personality Inventory), są znacznie bardziej skomplikowane i powinny być interpretowane przez wykwalifikowanych profesjonalistów.

Przykładowe pytania testowe:

1. Czy czujesz, że powinieneś być w centrum uwagi w większości sytuacji społecznych?
2. Czy masz trudności z rozpoznaniem uczuć i potrzeb innych ludzi?
3. Czy często koncentrujesz się na własnych potrzebach i uczuciach?
4. Czy uważasz, że masz dużo osiągnięć i jesteś utalentowany?
5. Czy oczekujesz, że inni będą Cię traktować jako kogoś wyjątkowego?
6. Czy często zajmujesz się fantazjami o nieograniczonym sukcesie, władzy, blasku, urodzie lub idealnym romansie?
7. Czy masz poczucie, że zasługujesz na specjalne traktowanie i że zwykłe reguły nie dotyczą Ciebie?
8. Czy masz trudności z utrzymywaniem długotrwałych relacji z powodu konfliktów spowodowanych przez zazdrość, brak empatii lub potrzebę dominacji?
9. Czy często oczekujesz adoracji od innych?
10. Czy często wykorzystujesz innych do osiągnięcia własnych celów?
11. Czy masz problem z przyznaniem się do błędu lub słabości?
12. Czy uważasz, że jesteś najlepszy?
13. Czy uważasz, że inni ludzie są gorsi od ciebie?
14. Czy nie zwracasz uwagi na uczucia innych?
15. Czy lubisz być podziwiany?

Jeżeli odpowiedziałeś: „TAK” na minimum 8 pytań, to oznacza, że w twoim zachowaniu i postawie można dopatrywać się cech osoby narcystycznej.

Wyniki takiego testu mogą dać ogólne wskazówki dotyczące cech narcystycznych, ale ocena powinna zawsze być przeprowadzana przez profesjonalistę.