Osobowość Narcystyczna w Środowisku Pracy

Pracując w zróżnicowanym środowisku zawodowym, nieuchronnie spotkamy się z wieloma różnorodnymi osobowościami. Często współpracownicy, którzy są skupieni na sobie, mogą być postrzegani jako pewni siebie, pewni swojego miejsca i skuteczni w tym, co robią. Jednak istnieje subtelna granica między pewnością siebie a narcyzmem, którą łatwo jest przekroczyć. Rozpoznanie i zrozumienie zachowania osób o osobowości narcystycznej, może być kluczem do skutecznej współpracy. Narcystyczne osoby charakteryzują się nieprzeciętną miłością do siebie, potrzebą podziwu i niewrażliwością na potrzeby innych. W miejscu pracy osoby o cechach narcystycznych mogą stanowić wyzwanie dla współpracowników i menedżerów. Poznajmy zatem, jak pracować z taką osobą w środowisku zawodowym.

Cechy i Zachowania Pracownika Narcystycznego

Pracownicy z osobowością narcystyczną często wykazują silną chęć do osiągnięć, pokazują wysokie zaangażowanie w swoją pracę i oczekują od siebie doskonałych wyników. Niektóre z typowych cech osoby narcystycznej to:

  • Ekstremalne poczucie własnej wartości. Osoby narcystyczne mają skłonność do przeceniania swoich umiejętności i dokonań. Mogą również oczekiwać, że inni będą podziwiać ich wyjątkowość i talent.
  • Obsesja na punkcie sukcesu i władzy. Osoby narcystyczne często są zafascynowane fantazjami o nieograniczonej władzy, sukcesie i doskonałości. W wyniku tego mogą pokazywać intensywną ambicję i dążyć do pozycji, które oferują władzę i prestiż.
  • Brak empatii – osoby o osobowości narcystycznej mogą mieć trudności z rozpoznawaniem i zrozumieniem emocji innych. Mogą ignorować potrzeby innych, skupiając się wyłącznie na swoich celach.
  • Manipulowanie innymi – pracownicy narcystyczni mogą używać innych osób jako narzędzi do osiągnięcia swoich celów. Mogą to robić poprzez manipulację, kłamstwo lub wykorzystanie innych.
  • Nadmierna reakcja na krytykę. Osoby narcystyczne zwykle nie radzą sobie dobrze z krytyką. Mogą reagować defensywnie lub złością, gdy ich kompetencje lub osiągnięcia są podważane.

Diagnoza zaburzenia osobowości według klasyfikacji zaburzeń psychicznych DSM V

Osobowość narcystyczna jest zdefiniowana w piątej edycji Diagnostycznego i Statystycznego Podręcznika Zaburzeń Psychicznych (DSM-5), wydanego przez American Psychiatric Association. W DSM-5, zaburzenie osobowości narcystycznej jest opisane jako wzorzec wielkości (w wyobraźni lub zachowaniu), potrzeby podziwu i braku empatii, który zaczyna się we wczesnym dorosłym wieku i występuje w różnych kontekstach. Do pełnej diagnozy zaburzenia osobowości osoba musi wykazywać pięć lub więcej z poniższych kryteriów, aby otrzymać diagnozę:

  • jednostka ma wyolbrzymione poczucie własnej wartości (wyolbrzymia swoje osiągnięcia i talenty, oczekuje uznania własnej wyższości, niewspółmiernie do rzeczywistych dokonań),
  • pochłaniają ją fantazje o nieograniczonym własnym powodzeniu, mocy, wybitnych zdolnościach, urodzie czy miłości idealnej,
  • przekonana jest o własnej wyjątkowości i unikatowości, którą mogą zrozumieć lub z którą mogą obcować tylko inni wyjątkowi bądź zajmujący wysoką pozycję ludzie lub instytucje,
  • wymaga przesadnego podziwu,
  • ma poczucie posiadania specjalnych uprawnień, tzn. bezpodstawnie oczekuje szczególnie przychylnego traktowania lub automatycznego podporządkowania się innych jej oczekiwaniom,
  • wykorzystuje ludzi do osiągnięcia własnych celów,
  • brak jej empatii, niechętnie rozpoznaje cudze uczucia i potrzeby oraz nie jest skłonna z nimi się identyfikować,
  • często zazdrości innym lub uważa, że inni jej zazdroszczą,
  • swą postawą i zachowaniem okazuje arogancję i wyniosłość.

Warto zaznaczyć, że choć te kryteria są stosowane w diagnostyce, cechy narcystyczne mogą występować u osób na różnych poziomach, bez spełniania kryteriów diagnostycznych dla pełnego zaburzenia osobowości narcystycznej.

Pracownik Narcystyczny vs Narcystyczny Kierownik

Podczas gdy niektóre cechy narcystyczne są podobne dla pracowników i kierowników, rola kierownicza zwykle potęguje te cechy. Narcystyczni kierownicy mogą być autorytarni, niesprawiedliwi i nadużywać swojej władzy. Mogą również skupiać się na swoich osiągnięciach kosztem zespołu.

Pracownik z osobowością narcystyczną może skupić swoje wysiłki na przekraczaniu własnych celów, zamiast na wspieraniu zespołu. W środowisku zespołowym mogą dążyć do dominacji i unikać odpowiedzialności za błędy.

Jak Pracować z Osobą o Osobowości Narcystycznej?

  1. Ustal granice.

Narzucić jasne i konkretne granice dla zachowań, które są akceptowalne w miejscu pracy.

  1. Zachowaj obiektywizm.

Unikaj osobistych styczności z osobą narcystyczną. Odpowiedz na fakty i konkretne zachowania, a nie na osoby.

  1. Używaj komunikacji asertywnej.

Bądź stanowczy, ale szanujący. Wyrażaj swoje potrzeby jasno i bezpośrednio.

  1. Deleguj zadania.

Wykorzystaj ambicje narcyza na korzyść firmy, delegując zadania, które mogą zaspokoić ich pragnienie sukcesu.

  1. Działaj proaktywnie.

Nie czekaj na problemy, ale zwracaj uwagę na wczesne oznaki konfliktu.

Mocne Strony i Zagrożenia Osobowości Narcystycznej Jako Pracownika

Mocne strony pracowników narcystycznych to ich ambicja, zdolność do podejmowania decyzji i skłonność do podejmowania ryzyka. Mogą również wykazywać wysoki poziom zaangażowania i koncentracji na celach. Zagrożenia związane z pracą z osobami narcystycznymi obejmują potencjalne konflikty, manipulację, brak współpracy i trudności w relacjach interpersonalnych.

Jak pracownicy z osobowością narcystyczną wpływają na zespół?

Posiadanie osoby z osobowością narcystyczną w zespole lub firmie może mieć zarówno pozytywne, jak i negatywne skutki, a konkretny wpływ zależy od wielu czynników, takich jak struktura organizacyjna, kultura firmy, a także indywidualne cechy członków zespołu. Niemniej jednak, istnieją pewne typowe konsekwencje, które można zauważyć w statystykach i badaniach.

  1. Konflikty w zespole

Osoby z osobowością narcystyczną często mają trudności z przyjmowaniem krytyki, co może prowadzić do konfliktów interpersonalnych. Badania pokazują, że firmy, w których dochodzi do konfliktów, zauważają 12-15% spadek wydajności (źródło: CPP Global).

  1. Wysoki poziom stresu

Praca z narcyzem może prowadzić do zwiększonego poziomu stresu wśród innych członków zespołu. Według American Institute of Stress, stres na stanowisku pracy jest odpowiedzialny za około 120 000 zgonów rocznie w Stanach Zjednoczonych.

  1. Fluktuacja pracowników

Negatywne doświadczenia z osobami narcystycznymi mogą skłonić pracowników do poszukiwania innych możliwości pracy. Według Society for Human Resource Management, koszt utraty pracownika wynosi od 6 do 9 miesięcznych pensji pracownika.

  1. Brak współpracy

W zespołach, w których dominuje osoba narcystyczna, inne osoby mogą czuć się zniechęcone do dzielenia się swoimi pomysłami lub podejmowania inicjatywy. Według badania opublikowanego w Harvard Business Review, 75% pracowników uważa, że współpraca i praca zespołowa są bardzo ważne, ale tylko 18% pracowników dostaje pozytywne ceny, które obejmują te umiejętności.

  1. Niezrealizowany potencjał

Mimo że osoby narcystyczne są zwykle ambitni i zaangażowani, ich skłonność do dominacji i brak empatii może hamować rozwój zespołu. Badanie przeprowadzone przez University of Amsterdam wykazało, że zespoły z narcystycznym liderem często nie osiągały swojego pełnego potencjału, mimo że początkowo wydawały się dobrze prosperować.

  1. Zwiększona kreatywność

Z drugiej strony, istnieje badanie opublikowane w The Journal of Applied Psychology, które sugeruje, że osoby narcystyczne mogą przyczyniać się do zwiększenia kreatywności zespołu, ponieważ są bardziej skłonne do ryzykowania i prezentowania nowatorskich pomysłów.

Jak widać, obecność osoby o osobowości narcystycznej w zespole lub firmie ma swoje plusy i minusy. Kluczowe jest zrozumienie, jak skutecznie zarządzać takimi osobami i jak wykorzystać ich mocne strony, minimalizując jednocześnie potencjalne negatywne skutki.

Jak osoba narcystyczna wikła sobie kolegów w pracy?

Osoby o osobowości narcystycznej mają unikalny sposób wchodzenia w interakcje z innymi na miejscu pracy, który może prowadzić do skomplikowanych dynamik. W zależności od sytuacji, te osoby mogą zarówno przyciągać, jak i odpychać kolegów z pracy. Oto kilka typowych sposobów, w jaki osoby narcystyczne wpływają na swoje miejsce pracy:

  • Manipulacja – osoby narcystyczne są mistrzami manipulacji. Mogą wykorzystywać swoje umiejętności przekonywania i wpływu, aby skłonić innych do działania według swojego uznania. Mogą to robić poprzez ośmieszanie, chwalenie się, groźby, poniżanie lub wykorzystywanie innych do swojego własnego celu.
  • Dominacja – osoby narcystyczne zwykle dążą do dominacji w relacjach interpersonalnych. W miejscu pracy, mogą próbować zdominować dyskusje, projekty i decyzje, często ignorując czy dyskredytując pomysły innych.
  • Charyzma – wiele osób narcystycznych wykazuje dużą ilość energii, pewności siebie i charyzmy, co początkowo może przyciągać innych. Mogą wykorzystać tę charyzmę do budowania sojuszy i zdobywania wpływów.
  • Zawłaszczanie zasług – osoby narcystyczne mają tendencję do przypisywania sobie zasług za sukcesy innych. Mogą robić to poprzez przeinaczanie prawdy lub manipulowanie percepcją innych.
  • Niezdolność do przyjęcia krytyki: osoby narcystyczne mają zazwyczaj trudności z przyjmowaniem krytyki, nawet jeśli jest konstruktywna. Mogą reagować defensywnie lub agresywnie, co może prowadzić do napięć w zespole.
  • Zazdrość: osoby narcystyczne mogą być zazdrośni o sukcesy innych i próbować je umniejszyć lub przypisać sobie. To może prowadzić do niezdrowej konkurencji i napięć w zespole.
  • Brak empatii – brak zdolności do rozpoznawania i reagowania na uczucia innych może prowadzić do niewłaściwego traktowania kolegów z pracy i prowadzić do konfliktów i dysfunkcji.

Jak nie wzmacniać negatywnych cech osobowości narcystycznej?

Wzmacnianie zachowań narcystycznych może być nieświadome i często wynika z naturalnej reakcji ludzi na pewne sytuacje. Poniżej znajdują się pewne postawy i zachowania, które mogą nieświadomie wzmacniać zachowania narcystyczne u szefów i pracowników:

  1. Nie podziwiaj narcyza – ogranicz swoją uwagę.

osoby narcystyczne czerpią satysfakcję z bycia podziwianymi. Kiedy ich zdolności, osiągnięcia lub cechy są stale podziwiane bez konstruktywnej krytyki, to tylko umacnia ich poczucie własnej wartości i może prowadzić do jeszcze bardziej narcystycznego zachowania.

  1. Unikanie konfliktu – nie wchodź w spory.

Unikanie konfliktu i pozwalanie narcyzom na wchodzenie sobie na głowę bez kwestionowania ich decyzji, pomysłów lub postępowania, może wzmacniać ich poczucie pewności i słuszności postępowania.

  1. Zadbaj o wyznaczanie swoich granic.

Jeżeli nie ustalimy jasnych granic z osobą narcystyczną, może ona zinterpretować to jako zgodę na manipulowanie innymi i przejmowanie kontroli nad różnymi sytuacjami.

  1. Tolerowanie nieodpowiedniego zachowania

Przyzwolenie na nieodpowiednie lub szkodliwe zachowania narcyza, takie jak upokarzanie innych, roszczeniowość czy brak empatii, może wzmocnić te zachowania.

  1. Nagradzanie narcystycznego zachowania

Jeżeli osoba narcystyczna otrzymuje nagrody lub pozytywne wzmocnienie za swoje narcystyczne zachowanie (np. awans, pochwały, prestiż), może to zasugerować, że takie zachowanie jest akceptowane lub nawet pożądane.

Pamiętaj, że konstruktywne zarządzanie i komunikacja mogą pomóc złagodzić te tendencje. Ustalanie granic, tworzenie zdrowego środowiska pracy, które promuje empatię i współpracę, oraz posiadanie mechanizmów do konstruktywnego przyjmowania krytyki, są kluczowe do ograniczania negatywnych skutków narcystycznego zachowania w miejscu pracy.

Jak zachowania narcystyczne kierownika mogą wspierać pracownicy? Na co powinni uważać? 

Pracownicy mogą nieświadomie wspierać lub wzmacniać zachowania narcystyczne swoich kierowników. Oto kilka kluczowych zachowań, na które powinni zwracać uwagę:

  1. Ekstremalna Konformizm

Pracownicy, którzy zawsze zgadzają się z kierownikiem, mogą nieumyślnie umacniać narcystyczne zachowanie. Kierownicy o osobowości narcystycznej mogą interpretować to jako akceptację i uznanie swojej wyższości.

  1. Nadmierne Pochlebstwo

Przez nadmierne podziwianie i chwalenie kierownika, pracownicy mogą nieświadomie zwiększać jego narcystyczne zachowania. Osoby narcystyczne kochają bycie w centrum uwagi i chwaleni za swoje osiągnięcia, nawet jeśli są one przeciętne.

  1. Nie Przeciwstawianie się Niewłaściwemu Zachowaniu

Jeżeli pracownicy nie przeciwstawiają się niewłaściwemu lub destrukcyjnemu zachowaniu kierownika, może to przyczynić się do dalszego wzmacniania narcystycznego zachowania.

  1. Brak Granic

Kiedy pracownicy nie ustalają osobistych granic i pozwolą na naruszenie ich przez kierownika, to może utrwalić w nim przekonanie, że ma prawo robić co chce.

  1. Biorą na Siebie Winę

Narcystyczni kierownicy często obarczają innych winą za swoje błędy. Jeżeli pracownicy akceptują tę winę bez sprzeciwu, to może umocnić kierownika w przekonaniu, że zawsze ma rację.

  1. Odpowiedzialność za Emocje Kierownika

Jeśli pracownik przejmuje odpowiedzialność za emocje kierownika, tzn. stara się zapobiegać konfliktom czy unikać sytuacji, które mogą go zirytować, daje to kierownikowi sygnał, że ma prawo traktować innych źle, jeśli jest rozgoryczony lub zły.

Pracownicy powinni zwracać uwagę na te sytuacje i starać się je unikać, utrzymując zdrowe granice i zachowując szacunek dla siebie. Może to wymagać szkoleń z zakresu asertywności, skutecznego radzenia sobie z konfliktami i umiejętności negocjacji. Ważne jest również, aby miejsce pracy miało mechanizmy umożliwiające zgłaszanie i rozwiązywanie problemów związanych z niewłaściwym zachowaniem na szczeblu kierowniczym.